Domitianus op een voetstuk

Een aardig muntje van keizer Domitianus. Op de keerzijde de godin Minerva met onvermijdelijke uil. Minerva staat op een rostrale kolom, dit is een kolom dat werd opgericht ter nagedachtenis aan een overwinning in een militaire strijd op zee. De rostra, boegen of ramstevens van gevangen genomen schepen, werden op deze kolommen gemonteerd. Je kan deze ramsteven goed zien op het muntje.

Romeins eeuwfeest

Toch weer een Flavische keizer.....
Een as van keizer Domitianus met een, wat mij betreft boeiende voorstelling. Hieronder een tekening van de achterzijde van deze munt.

Wat zien we nu op deze voorstelling ?
Met deze munt worden de zogenoemde 'seculiere spelen' van 88 n.Chr. herdacht. Deze spelen waren religieuze ceremonies, Ludi Saeculares, die om de 100 of 110 jaar in Rome plaatsvonden. In feite waren dit een soort van eeuwfeesten, die het einde van een mensenleven (maximaal 100 of 110 jaar) betekenden en het begin van een nieuw leven. 

De spelen werden in 249 en 140 v.Chr. gehouden, waarna ze ophielden tot keizer Augustus de spelen in 17 v.Chr. nieuw leven inblies. De spelen duurden drie dagen en drie nachten en begonnen met het brengen van offers aan de verschillende goden en godinnen, gevolgd door theater en atletiek.

De seculiere spelen van Domitianus zijn herdacht op een uitgebreide reeks munten. Op deze munt zien we keizer Domitianus voor een tempel een offer brengen in de aanwezigheid van twee muzikanten. De muzikant aan de linkerzijde speelt de lier en degene naast hem de fluit.

Het gat in deze munt is totaal niet storend en ligt 'keurig' buiten het hoofd van de keizer en buiten de voorstelling. Ik vind gaten in munten zelfs wel fascinerend. Zou iemand wellicht dit muntje hebben opgehangen als herinnering aan de spelen? Wie zal het zeggen....

Tot slot. De munt is schoongemaakt (overigens niet door mij). Het is nog wel aardig om te laten zien hoe de munt er uit zag voor de reiniging. 

Efeze

Dit is mijn tweede denarius in die aparte, oosterse stijl. De munt is geslagen in Ephesus (Efeze). Wederom een denarius met de afbeelding van keizer Vespasianus op de voorzijde. Op de achterzijde is Concordia afgebeeld, de godin van de eendracht en harmonie.

Efeze was in de oudheid een grote haven- en handelsstad aan de westkust van Klein-Azië in de huidige provincie Izmir in Turkije, tegenover het eiland Samos. De stad verdiende veel aan de haven, maar ook aan de muntmakerij.

Efeze beleefde een bloeitijd tijdens het Romeinse Rijk. De stad was het centrum van de verering van de godin Artemis. De grote tempel van Artemis in Efeze, een van de zeven wereldwonderen, werd in 262 vernield en leeggeroofd door de Goten.

De stad dankt haar bekendheid vooral aan twee van de Bijbelboeken: De brief van Paulus aan de Efeziërs en de Handelingen van de Apostelen.

Mijn andere munt in deze typische stijl is hier te vinden.

Burgerkroon

Op de achterzijde van deze denarius van keizer Vespasianus is de zogenaamde corona civica (burgerkroon) afgebeeld. Dit zijn eikenbladeren die in elkaar zijn geweven om een kroon te vormen. Deze krans was voorbehouden aan Romeinse burgers (soldaten) die het leven van medesoldaten redden door een vijand te verslaan en stand te houden op die plek. De bevrijde soldaten konden getuigen van deze grote moed en zo kon de dappere militair dit eerbewijs, de hoogste onderscheiding voor burgers (!) ontvangen.

Later werd deze kroon een voorrecht voor de Romeinse keizers, te beginnen bij Augustus, die de kroon ontving voor het redden van het leven van burgers door het beëindigen van de reeks burgeroorlogen.

Mijn eerste muntje

Onlangs heb ik een aantal denarii verkocht die in mijn ogen niet aantrekkelijk genoeg waren om in mijn verzameling te houden. Over dit muntje heb ik sterk getwijfeld vanwege de flinke slijtage......

Het is een denarius uit de zogenaamde 'Judaea Capta' serie. Dit is een serie herdenkingsmunten die zijn uitgegeven door keizer Vespasianus om de verovering van Judea te vieren en de vernietiging van de tweede Joodse Tempel door zijn zoon Titus in 70 n. Chr. tijdens de Eerste Joodse Opstand. Er zijn verschillende varianten van deze herdenkingsmunten. Op deze munt is op de achterzijde een (rouwende) gevangene afgebeeld, zittend naast een trofee, bestaande uit verschillende onderdelen van een wapenuitrusting.

Ik weet dat de munten uit de Judaea Capta serie enthousiast worden verzameld. Deze denarius komt overigens best veel voor, maar omdat ze gezocht zijn, zijn ze zeker in goede kwaliteit, best prijzig.

Ik kon het in iedereen geval niet over mijn hart verkrijgen om mijn allereerste muntje, met deze geschiedenis, in de verkoop te doen......

Het gereedschap van de priester

Deze denarius heb ik vooral aangeschaft vanwege de mooie weergave van de attributen van de priester (augur) op de keerzijde van deze munt.
De attributen zijn van links naar rechts:

• simpulum: dit is een soort van 'soeplepel' waarmee, bijvoorbeeld, de wijn in een patera (offerschaal) werd geschept;
• aspergillum: deze 'kwast' werd gebruikt om heilig water mee te sprenkelen;
• kan: hierin werd vloeistof (water, wijn e.d.) bewaard dat tijdens de offerceremonie werd gebruikt;
• lituus: dit is een staf die werd gedragen door de priester, de augur. 

De augures vormden één van de priestercolleges van het oude Rome. Zij hielden zich vooral bezig met voortekenen. Voorafgaand aan bijvoorbeeld een veldslag namen de augures de voortekenen waar om te zien of het verstandig was de strijd aan te gaan of nog even te wachten. Dit deden ze onder andere door het waarnemen van de vlucht van vogels.

In feite vertelt deze munt dat keizer Vespasianus de volledige controle heeft op militair, politiek en goddelijk niveau. Dit valt af te lezen aan de legende op de voor- en achterzijde van de munt. Hij is imperator (IMP), volkstribuun (TRI POT) en augur (AVGVR).

Het juk van de ossen

Een interessante munt uit de Flavische dynastie, uitgegeven onder keizer Vespasianus, maar met prins Titus op de voorzijde.
Nadat de Joodse opstand door de Romeinen was neergeslagen, werden de legioenen niet ontbonden, maar veel veteranen gingen wel met pensioen, en kregen daarom een stukje land. De keizer stichtte een kolonie in Caesarea Maritama, de eerste in de provincie (gelegen in Judea, het huidige Israël).
Het juk van deze ossen symboliseert de kolonisatie. De ossen ploegen een voren, pomperium, dat de heilige grens vormt rondom de plaats waar deze nieuwe stad voor de kolonisten werd gebouwd.

Haast je langzaam

Keizer Titus heeft maar heel kort geregeerd (79 tot 81), maar die periode werd wel gekenmerkt door rampen op eigen bodem. Slechts een maand nadat hij keizer werd, was de uitbarsting van de Vesuvius, die de steden en villa's van Pompeii, Herculaneum, Stabiae, en Oplontis verwoestte.
Als daad van verzoening met de toornige goden werd een serie munten geslagen. De dolfijn op de achterzijde van deze denarius vertegenwoordigt de god Neptunus.

Het is ook aardig om te lezen wat Desiderius Erasmus in zijn Adagia over deze munt schrijft toen hij deze onder ogen kreeg.
Erasmus prijst de behoedzaamheid van de keizers Augustus en Titus die zich aangetrokken voelden tot het adagium 'Festina Lente', oftewel 'haast je langzaam'. Bij keizer Titus wordt dit volgens Erasmus gesymboliseerd door het zilverstuk met op de achterzijde een dolfijn die om het middendeel, de schacht, van een anker is gedraaid. De dolfijn draait in een cirkel om een anker. De cirkel stelt de eeuwigheid voor. Het anker dat het schip vastlegt, met het land verbindt en vasthoudt is een symbool voor traagheid. De dolfijn staat voor snelheid, geen dier is vlugger of krachtiger in zijn bewegingen. Als je deze drie elementen, cirkel, anker en dolfijn, met elkaar verbindt, krijg je als resultaat 'haast je altijd langzaam'.

Joodse gevangene

Een redelijk zeldzame en historisch interessante denarius.

Deze munt is geslagen kort na de dood van keizer Vespasianus, toen zijn zoon Titus het stokje overnam. De afbeelding met de gevangene verwijst hoogstwaarschijnlijk naar de overwinning van Vespasianus en Titus in Judea.

Er is overigens ook een andere mogelijkheid, namelijk dat de munt verwijst naar de activiteiten in het noorden van Groot-Brittannië van de beroemde gouverneur Gnaeus Julius Agricola. Agricola was een beroemde Romeinse generaal die verantwoordelijk was voor een groot deel van de Romeinse veroveringen in Britannia (bron: Sear).

De gevangene zit geknield en vastgebonden, met op de achtergrond een trofee, bestaande uit verschillende onderdelen van een wapenuitrusting.

De prins en het altaar

Opnieuw een denarius van prins Domitianus (uitgegeven onder zijn broer Titus die toen keizer was). Naast het stoppelbaardje van de prins, was ik vooral gecharmeerd door de mooi, gedetailleerd uitgewerkte afbeelding van het altaar. De brandende altaar met versieringen is goed te zien!

Hieronder een foto van een prachtig bewerkte Romeinse altaar met op alle vier de hoeken een ramskop. 

Kinderen van de wolf

Best weer een aardig muntje. Het hoofd van prins Domitianus is nog goed zichtbaar op de voorzijde. Ik heb de denarius echter vooral gekocht vanwege de beroemde legende op de keerzijde van de munt. Op de keerzijde zijn een wolvin, twee drinkende kinderen en een bootje te zien.

Romulus en Remus
Volgens een legende is Rome gesticht door Romulus, op 21 april 753 voor Christus. Romulus was een van de tweelingbroertjes die in een mandje over de Tiber naar de kant waren gedreven, waar ze werden gevonden door een wolvin. Deze wolvin voedde de twee jongetjes op tot ze werden gevonden door een herder die hen onder zijn hoede nam.

Romulus en Remus, zoals de jongetjes heetten, groeiden op tot grote, sterke mannen. Toen ze volwassen waren, gingen ze terug naar de Tiber, waar ze ooit aan land spoelden. Hier wilden ze een stad stichten. Maar waar zou die stad precies moeten liggen? Wie zou de stad zijn naam mogen geven? En wie zou er over de stad heersen?

Om dit te kunnen vaststellen, besloten de broers te vertrouwen op een teken van de goden. Ze gingen beiden op een heuvel staan, in de hoop dat de goden zouden laten weten waar de stad zou moeten komen en wie de gelukkige heerser zou zijn. Remus zag vanaf zijn heuvel zes gieren overvliegen – volgens hem een teken dat de stad op ‘zijn’ heuvel gebouwd moest worden en dat hij over de stad moest heersen.

Romulus had echter twaalf gieren over zien vliegen, zo liet hij zijn broer weten. Remus geloofde er niets van en vloog zijn broer aan. Het ontaardde in een heftige ruzie, die Remus uiteindelijk met de dood moest bekopen.

Zo werd Romulus heerser over de nieuwe stad, die hij Rome doopte. Hij kroonde zichzelf tot de eerste koning van Rome.

Paard met vleugels

Een leuk muntje met hoofd van de jonge Domitianus (toen nog prins) op de voorzijde en het gevleugelde paard Pegasus op de keerzijde. Het lijkt wel of Pegasus, door zijn linkerbeen op te tillen, een groet brengt aan de prins. Dit zou goed kunnen want de prins was een enthousiast aanhanger van de godin Minerva, en zij zou met een gouden teugel dit paard getemd hebben.
Zie hieronder het bekende werk in olieverf van Jan Boeckhorst (rond 1650) waarop goed te zien is dat Minerva (met helm) het paard bedwingt met hulp van Mercurius.



Over Pegasus
Pegasus was volgens de Griekse mythologie een dier met magische krachten. Hij werd geboren uit de Griekse halfgodin Medusa toen haar hoofd werd afgehakt: een bijzondere geboorte voor een bijzonder dier. Zijn moeder was een wezen met slangen als haren en een blik die kon doden en zijn vader was Poseidon, god van de zee. Van hen 'erfde' hij kwaliteiten die hem onoverwinnelijk maakten zoals de kunst om te vliegen. In zijn leven vocht Pegasus met verschillende monsters en goddelijke wezens.

De marsroute

De god Mars is regelmatig te vinden op de achterzijde van Romeinse munten. 

Ik werd bij dit muntje getroffen door het mooie gedetailleerde plaatje van deze god van de oorlog. Mars heeft een speer en trofee in zijn handen, en draagt als kledingstuk slechts een zogenaamde chlamys rond zijn middel (dit is een rechthoekig stuk doek dat met een speld wordt samengehouden).

Vitellius, of toch niet.......

Een fascinerende munt. Op het eerste gezicht is dit keizer Vitellius, de laatste van de keizers uit het zogenaamde 'driekeizerrijk'. Echter, het is 'm niet. Het is keizer Vespasianus, dit staat immers op het omschrift.

De verklaring is dat deze stempelsnijder waarschijnlijk geen idee had hoe Vespasianus er uit zag. Deze munt is geslagen kort nadat Vespasianus werd benoemd (eind jaar 69) tot keizer door de senaat. Zijn voorganger, Vitellius, was dood en Vespasianus zat nog in het buitenland (Alexandria). Hij kwam pas een jaar later naar Rome om geïnstalleerd te worden als keizer. De stempelsnijder heeft ongetwijfeld zijn best gedaan om er wat van te maken, maar zonder goede beeltenis van Vespasianus, is dit toch niet helemaal gelukt....

Op de achterzijde van de munt wordt Vespasianus aangemoedigd om snel en veilig terug te keren met Fortuna aan zijn zijde die het roer vasthoudt.

The eagle has landed

Gekocht vanwege de prachtige, agressief kijkende adelaar met machtige vleugels.

Eigenlijk mag een adelaar niet ontbreken in een collectie van Romeinse munten. De adelaar (aquila) is het symbool van het grote Romeinse rijk, en het belangrijkste veldteken van de Romeinse legioenen. In het legioen werd de standaard gedragen door de aquilifer, wat letterlijk adelaarsdrager betekent. Ook het portret van keizer Vespasianus is overigens niet verkeerd.

Er is nog een ander munttype met een adelaar die naar rechts kijkt.
Het verhaal gaat dat de adelaar die naar links kijkt, terugkijkt op het leven van de keizer en wat hij al heeft gepresteerd, terwijl de adelaar die naar rechts kijkt ziet wat er allemaal nog in het verschiet ligt aan roem voor de keizer.

Zoon eert vader

Opnieuw een denarius van het Flavische geslacht. Een van mijn favorieten in mijn collectie munten van deze keizers!

Deze historisch interessante munt is geslagen door keizer Titus ter ere van zijn overleden vader, de beroemde keizer Vespasianus. Met deze munt wordt de triomftocht in Rome herdacht (het 10 jarig jubileum) na de herovering van Judea. In het jaar 70 viel Jeruzalem. De munt is daarom rond 80/81 geslagen. Op de voorzijde staat de vergoddelijkte Vespasianus (DIVVS AVGVSTVS VESPASIANVS). De vierspan op de achterzijde trekt een zogenaamde 'tensa', dit is een wagen in de vorm van een tempel. In deze tensa werden de goddelijke voorwerpen in een processie naar de spelen in het Circus gereden.

Een elegante Minerva

Zoals eerder in mijn blog gezegd, keizer Domitianus aanbad de godin Minerva. Minerva werd daarom zeer vaak op de achterzijde van zijn munten afgebeeld, in verschillende typen. Ook richtte Domitianus een romeins legioen op dat hij naar haar vernoemde: Legio I Minervia.

De hier afgebeelde Minerva heeft een bijzonder charmant en elegant voorkomen, met haar linkerhand op haar heup.

De goddelijke stoel

Nog een denarius met mooi portret van Domitianus. De achterzijde van deze munt uit het jaar 80 verwijst naar de rituelen die werden uitgevoerd om de goden goden gunstig te stemmen na de verschillende rampen die hadden plaatsgevonden in het keizerrijk (brand, pest, uitbarsting Vesuvius). Bij deze rituelen hoorde ook het plaatsen van heilige voorwerpen op de goddelijke stoel (pulvinar). Deze stoel werd in gereedheid gebracht voor een bezoek van een god. Niet helemaal toevallig dat op deze stoel een helm is geplaatst. De godin Minerva had een enorme aantrekkingskracht op Domitianus. Zij komt heel vaak voor op zijn munten. Minerva wordt vaak afgebeeld met een lans, een schild en..... een helm. De helm is dus een belangrijk attribuut van de godin Minerva.

De munt is overigens uitgegeven onder broer en keizer Titus. Domitianus was toen nog 'PRINCEPS IVVENTVTIS' (jonge prins).

De jonge prins Domitianus

Eén van mijn mooiere denarii, met de jonge prins Domitianus (PRINCEPS IVVENTVTIS) in een hoofdrol. Zoon van keizer Vespasianus en broer van Titus. Zijn bakkebaarden zijn op deze denarius goed te zien, hetgeen best bijzonder is omdat die vaak zijn weggesleten. Op de achterzijde een aardige voorstelling met de godin Salus. Deze godin van de welvaart en het lichamelijk welzijn wordt afgebeeld als een jong meisje, leunend tegen een kolom. Zij geeft een slang te drinken uit een schaal (patera) die zij in haar hand houdt.

Over Domitianus
Domitianus was de jongste zoon van keizer Vespasianus, en een broer van Titus. Hij werd in Rome geboren in het jaar 51. Domitianus had geen werkelijke macht tot zijn oudere broer stierf. Na de dood van Titus werd hij keizer, en, hoewel door zijn vader en broer buiten de staatszaken gehouden was, toonde hij zich tot veler verrassing een bekwaam bestuurder. Hij was niet erg populair bij de senaat. Na enkele samenzweringen overleefd te hebben, werd hij in 96 toch vermoord.

De zonen van Vespasianus

De keizer met zijn troonopvolgers. Dit is de Flavische dynastie in één munt gevangen. Vader Vespasianus op de voorzijde met zijn zonen Titus en Domitianus in toga op de achterzijde. De beide zonen zouden later ook keizer worden.

Het is overigens een vrij zeldzame denarius die niet makkelijk te vinden is in een goede kwaliteit. Deze munt is van redelijke kwaliteit met een aardig portret van de keizer, maar wat slijtage bij de zonen. De munt heeft een bijzondere en afwijkende stijl. Dat komt omdat deze denarius niet is geslagen in Rome, maar in Azië, vermoedelijk in Ephesus (Efeze). Deze stad in het tegenwoordige Turkije maakte tijdens het Romeinse Rijk een bloeiperiode door. In Epehesus werden Romeinse munten geslagen.