Het 5e legioen

Marcus Antonius kon tijdens de slag bij Actium beschikken over 23 legioenen, in totaal zo'n 115.000 man. Veel van deze legioenen had hij overgenomen van Julius Caesar. Om deze legioenen te kunnen betalen liet Marcus Antonius munten slaan door meereizende muntmeesters. De munten die hiervoor gebruikt werden worden 'legioendenarii' genoemd en zien er allemaal hetzelfde uit. Op elke munt staat voor welk legioen deze bedoeld was. Deze denarius was bedoeld voor het vijfde legioen (LEG V). 

Op de voorzijde van deze munt is een galei (quinquereme) met roeiers naar rechts afgebeeld. Het omschrift op de voorzijde (bovenaan) luidt ANTAVG, dit betekent Antonius Augurus. De betekenis van de letters onderaan de voorzijde is als volgt. Tresviri of Triumviri Rei Publicae Constituendae Consulari Potestate (drie mannen met consulair gezag voor het inrichten van de staat), afgekort als III VIR.R.P.C, was de officiële wettelijke benaming voor het tweede triumviraat van Octavianus, Antonius en Lepidus in 43 v.Chr. Op de achterzijde zijn twee standaarden te zien met daartussen een legioenadelaar en het opschrift LEG V.

Legio V Alaudae werd in 52 v.Chr. opgericht door Julius Caesar in Gallië. De leden van dit legioen waren Galliërs, dus geen Romeinse staatsburgers. De bijnaam Alaudae (leeuweriken) kregen ze omdat hun helm de vorm had van de pluim van een leeuwerik. Voor het legioen deze bijnaam kreeg heette het vermoedelijk Legio V Gallica. Symbool van dit legioen was de olifant. Tot 49 v.Chr. vocht het legioen in de Gallische Oorlog, daarna werden ze verplaatst naar Hispania.Tussen 41 en 31 v.Chr. stonden ze onder het bevel van Marcus Antonius en vochten ze aan zijn zijde in de Slag bij Actium. Na diens nederlaag werden ze in 30 v.Chr. opgenomen in de rangen van Augustus.

De olifant denarius

Dit is een legendarische munt!

Het is een munt uit de tijd van Caius Julius Caesar die leefde van ± 100 tot 44 v. Chr. Op de voorzijde zien we een afbeelding met een olifant die een slang vertrapt met daaronder de naam CAESAR. Deze munten zijn in 49/48 BC geslagen en zijn van groot historisch belang – ze werden geslagen door Caesar om zijn troepen te betalen, om de burgeroorlog te voeren die uiteindelijk leidde tot de oprichting van het Romeinse keizerrijk.

Hieronder nog een tekening van deze munt:

Het symbool van de olifant op de voorzijde heeft drie mogelijke betekenissen:

1) De legende ging dat de stichter van Caesars familie in zijn eentje een olifant doodde. De volksstam van de Mauri zou daarom de naam Caesar gegeven hebben aan de grootvader van Julius Caesar.

2) Caesars rivaal Pompeius had geprobeerd Rome binnen te komen op een strijdwagen, getrokken door vier olifanten. Omdat de poort te smal was, werd dit een enorme mislukking. Deze munt was mogelijk ontworpen om Pompeius' falen te benadrukken.

3) De olifant vertegenwoordigt de macht van Caesar en zijn legioenen, die een slang vertrappen. De slang is de vijand. De olifant die de slang verslaat, symboliseert de strijd tussen goed en kwaad. Overigens zijn er ook bronnen die zeggen dat op deze munt helemaal geen slang wordt afgebeeld, maar dat het gaat om een carnyx, een Gallische trompet met dierenkop. Dan zou het betekenen dat Caesar het Gallische leger aan het verpletteren was.

Op de keerzijde staan de attributen afgebeeld van de Pontifex Maximus (hogepriester). Dit zijn van links naar rechts een wijnlepel, een wijwaterkwast, een offerbijl en een mijter. Deze attributen werden gebruikt bij het offeren van dieren voor de verschillende goden. Dit verwijst naar het ambt van Julius Caesar als hogepriester.

Een foto van een antieke Carnyx.

Marcus Antonius

Munt van Marcus Antonius met Augustus (toen nog Octavianus). In 43 v.Chr. werd het Tweede Triumviraat gevormd door Lepidus, Marcus Antonius en Octavianus, maar al snel liet Lepidus het grootste deel van de macht over aan de laatste twee, die worden afgebeeld op deze mooie munt. Hier nog gebroederlijk samen, maar later vijanden van elkaar. Marcus Antonius staat op de voorzijde. Het is zeker een teken van hun onderlinge rivaliteit dat deze munt Marcus Antonius, een generaal, toont als een viriele man van middelbare leeftijd, terwijl Octavianus, twintig jaar later geboren, er bijna kinderlijk uitziet. Uiteindelijk werden Marcus Antonius en zijn vrouw Cleopatra verslagen in de zeeslag bij Actium, waarna ze zich van het leven beroofden.

Cleopatra VII

Ja, het is haar echt, Cleopatra VII, de minnares van Julius Caesar en van Marcus Antonius. Grieks, maar koningin van het oude Egypte en het laatste lid van de Ptolemaeïsche dynastie. Ze is de bekendste van de verschillende gelijknamige Egyptische vorstinnen en wordt gewoonlijk kortweg als Cleopatra aangeduid. Haar familie was oorspronkelijk van Griekse en Macedonische afkomst. Ze was mede-heerseres over Egypte naast haar vader, haar twee broers/echtgenoten en later haar zoon.

Cleopatra overleefde een staatsgreep door de hovelingen van haar oudste broer en ging vervolgens een verhouding aan met Julius Caesar, die haar greep op de troon verstevigde. Na de moord op Caesar in 44 v.Chr. bond ze zich aan Marcus Antonius, met wie zij een tweeling kreeg. Later trouwde zij met Marcus Antonius en baarde nog een zoon. Alles bij elkaar had Cleopatra vier kinderen, één bij Caesar en drie bij Antonius. Haar (verstands)huwelijken met haar twee broers leverden geen kinderen op.

Nadat Antonius' rivaal en Caesars wettelijke opvolger, Octavianus, de volle macht van Rome tegen Egypte keerde en een relatie met Cleopatra van de hand wees, benam Cleopatra zich van het leven.

Het muntje is natuurlijk niet van een hele goede kwaliteit, maar, in tegenstelling tot veel andere munten van Cleopatra, is het gezicht (met kapsel en diadeem) goed te herkennen en ook de adelaar op de keerzijde staat fier overeind. Veel van haar munten zijn extreem versleten. De munt is geslagen in Alexandria.

De adelaar staat met dichte vleugels op een bliksemstraal met aan de linkerzijde een dubbele cornucopia (hoorn des overvloeds). 

Op de voorzijde staan geen letters. Rond de adelaar staan de letters:

ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑΣ, oftewel koningin Cleopatra.
Aan de rechterzijde zie je, als je goed kijkt, nog de letter M. Dit is de waardeaanduiding van de munt (40 drachmai).

Een tempeltje ter ere van het riool

Ik kocht dit muntje vanwege de bijzondere voorstelling op de achterzijde. Ik had geen goed idee wat het was, maar besloot mee te doen aan de bieding. Mijn bod was het hoogste, dus het muntje ging mijn kant uit. Ondanks dat de stempel het muntje niet goed heeft geraakt (off-centre) ben ik er best blij mee.

Na enig studeren en goed kijken kwam ik er achter dat het een voorstelling van een tempeltje is. Twee figuren staan op een verhoging, een rond podium, met een laag hekwerk er om heen. Links van het podium is een trappetje te zien dat uitkomt bij een soort van portiek (portico) naar de tempel. 

De twee figuren blijken beelden te zijn van goden. Een van de beelden moet de godin Cloacina zijn omdat haar naam op de voorkant van het podium staat. Op mijn muntje is de naam voor een deel weggevallen. De letters CLO van CLOACIN zijn leesbaar. Het andere beeld is naar alle waarschijnlijkheid de godin Venus. Hun rechterhanden rusten op een cippus (een lage pilaar of zuil).

De Romeinen hadden goden voor van alles en nog wat. De godin Cloacina had de leiding over de Cloaca Maxima, het hoofdstelsel van de riolering in het oude Rome. Zeker geen onbelangrijke taak!

Het tempeltje had een mooie plek op de plaats waar de Cloaca Maxima het grote plein van het forum binnenkwam. Van het tempeltje is weinig over. Alleen de voet is teruggevonden. Door deze muntjes weten we nu hoe dit tempeltje er ongeveer heeft uitgezien! De gesluierde vrouw op de voorzijde van het muntje is overigens de godin Concordia. Zij is godin van de eendracht onder de burgers van Rome.

Op onderstaande oude tekeningen is het tempeltje vanuit verschillende perspectieven te zien.

Postumius Albinus

Weer een serratus, oftewel gekarteld muntje, toegevoegd aan mijn verzameling. Deze denarius uit de tijd van de Romeinse republiek laat op de keerzijde een fraaie voorstelling zien. Het is een populaire munt. Er is nog een tweede type uit deze serie van twee, met een voorstelling met stier, die ik graag ook nog aan mijn verzameling wil toevoegen.

Op de voorzijde wordt een personificatie van Hispania afgebeeld (zie de letters HISPAN). 

Om te weten wat de achterzijde voorstelt moeten eerst de letters duidelijk worden. Die staan in een ongebruikelijke volgorde. Je leest tegen de klok in vanaf 8 uur en eindigt in het midden. Dan staat er:

A. 

POST.A.F.

.S.N

ALBIN

De betekenis is als volgt: Aulus Postumius Aulus Filius Spurius Nepos Albinus

In vertaling: Aulus Postumius Albinus, zoon (filius) van Aulus, neef (nepos) van Spurius.

Oftewel, de muntmeester van deze munt is de Romeinse politicus Aulus Postumius Albinus, uit een roemruchte Romeinse familie. De figuur in toga op de achterzijde is echter niet Aulus zelf, maar een voorouder, genaamd Lucius. Deze Lucius heeft een succesvolle militaire campagne gevoerd in Spanje, en dat is gelijk de link met Hispania op de voorzijde van de munt.

De vogel met gespreide veugels is, hoe kan het anders, een adelaar, het beroemde veldteken van de Romeinse legioenen.  

Het voorwerp aan de rechterzijde is een zogenaamde fasces, dit is een bundel houten roeden die een bijl insluiten, bijeengehouden door leren riemen. Deze fasces werden door lictors (ambtenaren) voor de magistraten uit gedragen.

Gallische krijger

Een heel interessant muntje uit de tijd van de Romeinse republiek.

Interessant omdat het muntje een kartelrand heeft. Zo'n munt heet een serratus.
Ook interessant omdat op de achterzijde van deze munt een Gallische krijger op een tweespan (biga) wordt afgebeeld. Als je goed kijkt dan kun je zien dat hij (behalve een speer en schild) een 'carnyx' met zich meedraagt. Een carnyx is een Keltisch blaasinstrument, vaak gebruikt op het slagveld. Zie een foto uit Wikipedia hieronder.




Dat de krijger een Galliër is, daarover is geen discussie. Zo is het schild, door het patroon, duidelijk herkenbaar als een Gallisch schild. Dat de krijger de beroemde Gallische koning Bituitus zou kunnen zijn, daarover is wel veel twijfel, en we weten dit dus gewoon niet.

In de afsnede van deze munt (onder de krijger) staan de letters LLICCNDOM. Deze letters verwijzen naar twee magistraten, namelijk L. Porcius Licinus (L LIC) en Cnaeus Domitius Ahenobarbus (CN DOM). Deze laatstgenoemde Domitus heeft overigens wel iets met koning Bituitus. Het was namelijk zijn vader die de koning gevangen heeft genomen en als oorlogstrofee meenam naar Rome. Zou de krijger op dit muntje dan toch de koning kunnen zijn?

Een andere bijzonderheid van deze munt is dat er vijf verschillende typen bestaan omdat er vijf verschillende namen van muntmeesters op de voorzijde voorkomen. Dit is de minst zeldzame L. Pomponius.

Fonteius en de mythologie

De familie Fonteia was een ‘plebejer’ (burger) familie in Rome, leden van deze familie worden voor het eerst vermeld tegen het einde van de derde eeuw voor Christus. Cicero vermeldt dat de Fonteii oorspronkelijk afkomstig waren uit Tusculum (in Italië). Het was daar een van de meest vooraanstaande families.

De Fonteii beweerden afstammelingen te zijn van Fontus, de zoon van de god Janus uit de Romeinse mythologie. Op deze prachtige munt van Gaius Fonteius is het tweekoppige hoofd van Janus goed te zien. Met deze munt wordt dus naar de (goddelijke) afkomst van deze familie verwezen.

Aangezien Janus in latere tijden altijd met een baard wordt afgebeeld, wordt ook wel beweerd dat de twee hoofden verwijzen naar de Dioscuri, die op Tusculum met speciale eer werden aanbeden.

De galei op de keerzijde van deze bijzondere munt is een verwijzing naar Telegonus uit de Griekse mythologie. Hij zou de grondlegger van Tusculum zijn geweest, de geliefde stad van de familie Fonteia.
De galei wordt mooi afgebeeld met een stuurman en drie roeiers.

Provoco

Een bijzonder interessant muntje uit de tijd van de republiek. Helaas zijn de letters PROVOCO op de achterzijde van het muntje in de loop van de eeuwen weggesleten.

De voorstelling op de achterzijde van deze munt beeldt een zogenaamde 'provocatio' ad populum' uit (beroep bij het volk). Dit is het recht van de Romeinse burgers om in beroep te gaan tegen rechterlijke willekeur van de Romeinse magistraten. Een magistraat die geen rekening hield met dit recht en een vonnis toch uitvoerde, maakte zich schuldig aan een misdrijf en werd dienovereenkomstig gestraft. Ook het beroep op een zogenaamde volkstribuun wordt provocatio genoemd. Het provocatierecht bleef intact tot het in de keizertijd vervangen werd door de appellatio ad Caesarem (beroep bij de keizer).

Gens Marcia

Ik heb dit republikeinse muntje in een 'split second' gekocht vanwege de weergaloze biga (tweespan) op de keerzijde. Werkelijk prachtige details met de twee paarden in galop en Victoria die de teugels houdt en de paarden opzweept. Een deel van deze denarius (de onderzijde met de maiskolven....) is niet goed geslagen, maar dat doet niets af aan het mooie plaatje!

Op de keerzijde staan tussen de maiskolven de letters MARC. 
De gens Marcia was een voorname gens (familie) in het Oude Rome. Ze voerde haar afkomst terug op de vierde legendarische koning van Rome: Ancus Marcius. De gens kende een plebejische (eenvoudige) en patricische tak (adel), waarbij het hoogstwaarschijnlijk is dat de laatste uit de eerste voortkwam.

Jupiter in een quadriga

Gewoon een mooi muntje uit de tijd van de Romeinse republiek. Op de voorzijde het bekende hoofd van de godin Roma, de verpersoonlijking van de stad Rome, die als godin werd vereerd. Op de achterzijde woest galopperende paarden met de god Jupiter die de teugels vasthoudt met in zijn linkerhand verder nog een staf en in zijn rechterhand de bliksem.

De letters AN VRF staan voor de muntmeester T. Annius Rufus. Hij diende ook als consul in het jaar 128 BC.

Over de X op de voorzijde (achter het hoofd van Roma) valt nog te vertellen dat dit een waardeaanduiding was. De denarius was tien maal de waarde van een as. Dit werd met het Romeinse cijfer X aangeduid.

Tot slot nog iets over de naam Rufus. Dit is een zogenaamde 'cognomen'. Een cognomen is een onderdeel van de traditionele Romeinse naam, zoals vastgelegd in de richtlijnen op het gebied van namen in het oude Rome.

Het cognomen was de derde naam van een Romein en volgde traditioneel op het praenomen en het nomen gentile. Het cognomen verwees soms naar een karaktertrek of uiterlijke eigenschap. De naam Rufus was een enorm populaire cognomen en betekent 'roodharige'.

Een wreed tafereeltje

De Romeinen hadden er geen enkele moeite mee om bloeddorstige tafereeltjes af te beelden op hun munten. De achterzijde van deze denarius is hier een mooi (en luguber) voorbeeld van. De ruiter op zijn paard houdt een zwaard en een afgeslagen hoofd vast in zijn linkerhand. In zijn andere hand heeft hij een schild. Het afgeslagen hoofd is op deze munt duidelijk te zien. Het hoofd is van een barbaar (een Galliër) met wild haar. Dat het afgeslagen hoofd zo duidelijk herkenbaar is maakt dit muntje 'aantrekkelijker' dan veel andere muntjes van dit type waarop niet veel meer te zien is dan een wazige bol.

Het onderschrift is goed te lezen en luidt als volgt:
Q
M.SERGI
SILUS.

Dit is een afkorting van de questor (Q) Marcus Sergius Silus. Dit was een roemruchte bikkel die ten tijde van de republiek leefde en volgens de overlevering twee maal uit gevangenschap door Hannibal is ontsnapt, 23 maal gewond is geraakt en beschikte over een rechterhand van ijzer. Dit laatste is natuurlijk heel interessant. Het is vermoedelijk de eerste maal dat is opgeschreven dat iemand een prothese heeft.

Een beschrijving van deze beroemde generaal staat in het zevende geschiedenisboek van Plinius, gepubliceerd in AD 77.

Hieronder de tekst in het Engels:

"Nobody - at least in my opinion - can rightly rank any man above Marcus Sergius, although his great-grandson Catiline shames his name. In his second campaign Sergius lost his right hand. In two campaigns he was wounded twenty-three times, with the result that he had no use in either hand or either foot: only his spirit remained intact. Although disabled, Sergius served in many subsequent campaigns. He was twice captured by Hannibal - no ordinary foe- from whom twice he escaped, although kept in chains and shackles every day for twenty months. He fought four times with only his left hand, while two horses he was riding were stabbed beneath him.

He had a right hand made of iron for him and, going into battle with this bound to his arm, raised the siege of Cremona, saved Placentia and captured twelve enemy camps in Gaul - all of which exploits were confirmed by the speech he made as praetor when his colleagues tried to debar him as infirm from the sacrifices. What piles of wreaths he would have amassed in the face of a different enemy!"

Een gekarteld muntje

Een republikeins muntje waar best weer een en ander over te vertellen is.
De munt is geslagen door C. Naevius Balbus, een Romeinse muntmeester. Onder de afbeelding op de keerzijde is de afkorting van de naam van de muntmeester goed af te lezen: C.NAE.BALB.

Het aardige van deze munt is dat de rand gekarteld is, dit noemen we een 'serratus'. Dit is de eerste in mijn verzameling! Munten met zo'n kartelrand waren korte tijd heel populair tijdens de republiek. De reden hiervoor was dat je de binnenlaag van de munt goed kon inspecteren, waardoor je kon vaststellen of de kern van de munt van zilver was of niet. Veel munten werden in die tijd al vervalst en van een dun laagje zilver voorzien.

De ruiter op de achterzijde (Victoria) die het driespan leidt is werkelijk prachtig afgebeeld en heel gedetailleerd. Het is natuurlijk jammer dat de hoofden van de paarden nauwelijks zichtbaar zijn. Waren die net zo scherp geweest als de ruiter dan had dit muntje in een heel andere prijscategorie gezeten. Ben er toch heel blij mee! Hieronder een ingezoomde foto. 

Er valt nog meer over deze Naevius Balbus te vertellen. Hij was een groot aanhanger van Sulla, een beroemd veldheer, politicus en dictator uit de late republiek. Op de voorzijde van de munt staat de beschermgodin van Sulla afgebeeld (Venus). De achterzijde van de munt met de gevleugelde Victoria herdenkt de overwinningen van Sulla tegen koning Mithridates VI.

Verder is het aardig om te vermelden dat er nauwelijks republikeinse munten zijn met een afbeelding van een driespan (triga). Tweespannen (biga) of vierspannen (quadriga) kom je veel vaker tegen.

De eed van de soldaten

Een heel interessante denarius, en een mooie aanwinst voor mijn collectie.
Het is er weer eens een uit de tijd van de republiek en de voorstelling op de achterzijde is historisch van belang.

Wat zien we hier?
Twee Romeinse soldaten staan ​​tegenover elkaar, de soldaat aan de linkerzijde met baard en zonder harnas, en de soldaat aan de rechterzijde zonder baard en in harnas. Ze houden allebei een speer vast in de linkerhand en met het zwaard in de rechterhand raken ze een varken (offer) aan dat wordt vastgehouden door een knielend figuur.

Het betreft hier de uitvoering van het zogenaamde ‘sacramentum militare’, de eed die door de Romeinse soldaten werd afgelegd waarmee ze trouw zweerden aan de (consul van de) republiek.

De tekst van deze eed werd door schrijver Vegetius vastgelegd:

"Iurant autem milites omnia se strenue facturos quae praeceperit imperator, numquam deserturos militiam nec mortem recusaturos pro Romana republica!"

("Maar de soldaten zweren dat zij getrouw alles zullen uitvoeren wat de commandant gebiedt, dat zij de dienst nooit zullen verlaten, en dat zij niet zullen trachten de dood voor de Romeinse republiek te vermijden!").

De munt is uitgegeven door de muntmeester Veturius. Zijn markering (TI.VET) staat op de voorzijde van de munt, links naast het hoofd van de god Mars.
Vaak werden de munten van muntmeesters voorzien van een voorstelling van een voorouder. Consul T. Veturius Calvinus was een voorouder van deze muntmeester die een vredesverdrag had afgesloten tussen de Romeinen en de Campanians. Mogelijk wordt deze vrede tussen beide partijen uitgebeeld in dit tafereeltje waarbij een varkentje wordt geofferd. In de literatuur worden ook nog andere gebeurtenissen genoemd die reden zouden kunnen zijn voor het slaan van een munt met deze voorstelling.

Knokpartij

Deze 'republikein' staat al een heel tijdje op mijn verlanglijstje. Een prachtige antieke 'foto' van een gevecht tussen soldaten. Een Romeinse soldaat (links) is in gevecht met een 'barbaar' en beschermt zijn strijdmakker die gevallen is. De verschillen in helm en gevechtstenue zijn nog goed te zien op deze munt.

Op de achterzijde van deze munt staat de naam van de muntmaker Thermus. De gewelddadige afbeelding is naar alle waarschijnlijkheid een verwijzing naar de dappere daden van zijn voorvader 'Quintus Minucius Thermus'.

Vermoedelijk heeft deze voorouder bij Scipio in Noord-Afrika gediend en tegen Hannibal gevochten. Toen hij consul werd in 193 v. Chr. kreeg hij de provincie Ligurië (in Noordwest Italië) toegewezen en heeft hij oorlog gevoerd tegen de Liguriërs. Wellicht heeft een van de gevechtshandelingen hem een 'corona civica' opgeleverd, een eerbewijs voor de militairen die het leven van een medesoldaat redden en stand hielen op die dag. Zie hier meer informatie over deze hoge militaire onderscheiding.

De gevechtshandeling op deze denarius lijkt overigens een wat simplistische weergave van een echt gevecht. Romeinse soldaten zwaaiden niet zo met hun 'gladius', maar gebruikten hun zwaard liever als stootwapen.

Deze Republikeinse munt is makkelijk te vinden, maar in het algemeen is de kwaliteit wat minder dan van deze munt. Ik ben er in ieder geval heel blij mee.

Het 2e legioen

Marcus Antonius kon tijdens de slag bij Actium beschikken over 23 legioenen, in totaal zo'n 115.000 man. Veel van deze legioenen had hij overgenomen van Julius Caesar. Om deze legioenen te kunnen betalen liet Marcus Antonius munten slaan door meereizende muntmeesters. De munten die hiervoor gebruikt werden worden 'legioendenarii' genoemd en zien er allemaal hetzelfde uit. Op elke munt staat voor welk legioen deze bedoeld was. Deze denarius was bedoeld voor het tweede legioen (LEG II). Naar alle waarschijnlijkheid was het zilver door zijn geliefde Cleopatra beschikbaar gesteld. Uiteindelijk verloor Marcus Antonius de slag van Octavianus waarna hij en Cleopatra naar Egypte vluchtten en daar zelfmoord pleegden. Hierna werd Octavianus alleenheerser van het Romeinse rijk en de eerste keizer (Augustus).

Op de voorzijde van deze mooie munt is een galei (quinquereme) met roeiers naar rechts afgebeeld. De roeispanen en de hoofden van de roeiers zijn goed zichtbaar!

Het omschrift op de voorzijde (bovenaan) luidt ANTAVG, dit betekent Antonius Augurus. De betekenis van de letters onderaan de voorzijde is als volgt. Tresviri of Triumviri Rei Publicae Constituendae Consulari Potestate (drie mannen met consulair gezag voor het inrichten van de staat), afgekort als III VIR.R.P.C, was de officiële wettelijke benaming voor het tweede triumviraat van Octavianus, Antonius en Lepidus in 43 v.Chr. Op de achterzijde zijn twee standaarden te zien met daartussen een legioenadelaar en het opschrift LEG II.

Wat nog aardig is om te vermelden is dat deze legioendenarii een laag zilvergehalte hadden. Daarom loonde het niet de moeite om deze munten op te potten of opnieuw te munten. Deze denarii zijn dus heel lang in circulatie gebleven. Veel gevonden exemplaren van dit type zijn daarom 'tot op het bot' versleten.

De legioendenarii worden fanatiek verzameld, sommige legioenen uit de serie zijn zeer zeldzaam en worden daarom, helaas, ook regelmatig vervalst. Deze denarius, LEG II, komt veel voor. Dat weten we onder andere omdat bij tellingen van grote muntvondsten de munten met LEG II meer voorkwamen dan de meeste andere legioenen. Onderstaand nog een mooi grafisch overzicht van muntvondsten, waaruit je eenvoudig kan afleiden welke legioendenarii meer en minder zeldzaam zijn.

Tot slot nog een prachtig reliëf van een groot Romeins oorlogschip of quinquereme, klaar voor de strijd bij Actium. Dit reliëf is afkomstig van Praeneste, nu Palestrina, een stadje ten Zuidoosten van Rome.

 

Stemmen in het oude Rome

Op de achterzijde van deze munt is een fascinerende 'snapshot' te zien van de werking van de democratie ten tijde van de Romeinse Republiek. Aan de linkerzijde neemt een kiezer een 'stembiljet' (houten tablet ingesmeerd met was) in ontvangst van een beambte. De stemmer op de rechterzijde deponeert het stembiljet in een 'cista'.

De kiezer kan op het tablet een V invullen (voor 'uti Rogas', zoals u voorstelt, om een ​​wetsvoorstel te steunen) of een A (voor 'Antiquo', ik heb tegen gestemd, om een wetsvoorstel te verwerpen) of de naam van een kandidaat in een verkiezing.
De kiezers lopen over smalle verhogingen (pontes) zodat goed is te zien dat de kiezers hun stem uitbrengen zonder inmenging van anderen. Op de achtergrond zijn horizontale lijnen zichtbaar. Deze lijnen geven de barrière aan tussen de verschillende groepen die mochten stemmen.

Mogelijk werd met deze munt het passeren van de 'Lex Maria' gevierd. Deze wet verhinderde kandidaten en hun aanhangers om kiezers te intimideren die op weg waren naar de stembus. Dit gebeurde door de 'pontes' waarover de kiezers moesten lopen smaller te maken zodat er geen ruimte was voor intimidatie.

De munt is geslagen in 112/113 vC. Het is zonder enige twijfel een van de populairste munten uit de tijd van de Republiek, omdat het een prachtig inkijkje geeft in de stemprocedure.

Hieronder nog een fraaie tekening van de achterzijde van de munt.

De knielende koning

Een denarius uit de tijd van de republiek. Ik verzamel vooral munten uit de tijd van de Romeinse keizers, maar ik kan een aantal argumenten aanvoeren waarom ik deze munt toch heb aangeschaft. In willekeurige volgorde:

(1) de historische link met de (nog steeds) prachtige stad Petra
Op de voorzijde van de munt wordt de knielende koning Aretas afgebeeld. Aretas was koning van de Nabateeërs. Dit volk leefde in het Midden-Oosten. Hun koninkrijk besloeg delen van het huidige Jordanië, Syrië, Saoedi-Arabië en Israël. Zij dreven handel via de verschillende karavaanroutes. De hoofdstad van de Nabateeërs was de stad Petra.

(2) de historische link met Jeruzalem
Op enig moment was er ruzie aan het hof van Jeruzalem. Na de dood van koningin Salome Alexandra (67 v.Chr.) was er onenigheid over haar opvolging.
De twee zonen maakten ruzie over de troon. Een van de broers, Hyrcanus, koos de stad Petra als ballingsoord en vroeg koning Aretas steun om te vechten tegen zijn broer Aristobulus. Samen begonnen zij een beleg van Jeruzalem.

(3) de historische link met de beroemde Pompeius Magnus
De Romeinen bemoeiden zich met de ruzie om hun invloed te vergroten in het gebied. In de zomer van 63 v.Chr. veroverde de beroemde militaire en politieke leider Pompeius de stad Jeruzalem. Hij liet Scaurus in Syrië achter als proquaestore propraetore (gouverneur). Op bevel van Pompeius trokken de Romeinen in 62 v.Chr. op naar Petra. Scaurus leidde deze campagne. Koning Aretas besloot om eieren voor zijn geld te kiezen en betaalde 300 talenten om de vrede te bewaren. Scaurus liet ter gelegenheid hiervan deze denarius slaan met koning Aretas geknield naast zijn kameel.

(4) de staat van de munt
De munt vertoont weliswaar slijtage, maar veel details op de voor- en achterzijde van de munt zijn nog goed zichtbaar.

(5) de getoonde dieren op de munt
Het afbeelden van dieren op munten heeft voor mij vaak een toegevoegde waarde. De kameel (of dromedaris ?) op de voorzijde vind ik prachtig, maar ook de quadriga (aangevoerd door de god Jupiter) is mooi afgebeeld. Het blijft verbazingwekkend hoe de stempelsnijders uit die tijd er in slaagden om een complete quadriga (vierspan) op zo'n klein muntje te krijgen.