Lucius Verus

Een sestertius van Lucius Verus, geslagen tijdens zijn bewind samen met Marcus Aurelius. Deze munt, met een portret van Lucius Verus op de voorzijde, toont op de achterzijde Mars, de Romeinse god van de oorlog. Mars draagt een helm en loopt naar rechts, met een speer en trofee in zijn handen. 

De legende op de achterzijde 'TR P IIII IMP II COS II’ geeft de tribuniciaanse macht, de eretitel imperator en de consulaten van Lucius Verus aan. De afkorting 'S-C' staat voor 'Senatus Consultum' (besluit van de Senaat).

Deze munten werden geslagen in Rome en vertegenwoordigen de militaire successen van Lucius Verus, met name tijdens zijn deelname aan de Romeinse oorlog tegen het Parthische Rijk.

De brandstapel voor de keizer

Ik kocht dit muntje voor de mooie kop van Antoninus Pius, maar zeker ook voor de interessante keerzijde. Op de keerzijde is de brandstapel in vier lagen te zien waarop het lichaam van de keizer werd gecremeerd. Deze denarius is geslagen tijdens het bewind van Marcus Aurelius en Lucius Verus.
Op de brandstapel werd een wassen beeld van Antoninus geplaatst die op een vierspan stond. De vierspan met keizer wordt op de munt voorgesteld door de kleine streepjes bovenaan de brandstapel.
Aan het einde van de dienst werd de brandstapel in brand gestoken en werd een adelaar vrijgelaten uit het binnenste van de constructie. Dit symboliseert de ziel van de keizer die opstijgt naar de hemel.

Ondanks de brandstapel op deze munt werd volgens zijn biografie Historia Augusta het lichaam van Antoninus (en dus niet zijn as!) begraven in het mausoleum van Hadrianus. Na een periode van zeven dagen (justitium) droegen Marcus en Lucius hun vader voor vergoddelijking voor. In tegenstelling tot hun gedrag tijdens Antoninus' campagne om Hadrianus te vergoddelijken, verzette de senaat zich niet tegen de wensen van de keizers. Een priester werd aangesteld om de ceremonie van de vergoddelijkte Antoninus, nu Divus Antoninus, te leiden. 

Hadrianus en Salus

Een mooi hoofd van keizer Hadrianus op de voorzijde. Op de achterzijde de godin Salus. In het oude Rome was Salus de personificatie en godin van gezondheid, welzijn, veiligheid en voorspoed, zowel persoonlijk als voor de staat. De cultus van Salus kreeg in de Romeinse religie een formele rol in de vierde eeuw v.Chr., en er werd een tempel ter ere van haar gebouwd op de Quirinaal in Rome. In deze tempel werden jaarlijks festiviteiten gehouden, bekend als de Salus Publica Populi Romani, waarbij gebeden en offers werden gebracht voor het welzijn van het Romeinse volk en de staat. Onder keizerlijke heerschappij werd Salus steeds meer geassocieerd met de keizerlijke familie en het welzijn van het rijk. Voor de keizers was tot Salus bidden een plicht. Nero (54 – 68) stelde zelfs spelen in, die om de 4 jaren gevierd werden, de Neronia die moesten dienen om Salus gunstig te stemmen voor zijn welzijn en de duur van zijn regering. 

De afbeelding van Salus verscheen vaak op munten, waar ze soms werd afgebeeld met een scepter, een patera (offerschaal) of zoals op deze munt een slang als symbool van genezing. Hier geeft Salus een slang te drinken uit een schaal die zij in haar hand houdt.

Adoptie

Een denarius van mijn wensenlijstje met mooie koppen van Antoninus Pius op de voorzijde en zijn geadopteerde zoon Marcus Aurelius op de achterzijde. De munt is een duidelijke bevestiging van de lijn van opvolging.

Keizer Hadrianus benoemde de reeds 51-jarige Antoninus in 138 tot zijn opvolger en adopteerde hem vervolgens als zijn zoon, zodat hij hem kon opvolgen. Voorwaarde was echter wel dat Antoninus de 16-jarige Marcus Annius Verus (de latere keizer Marcus Aurelius), en de 7-jarige zoon van Aelius (die later Lucius Verus werd genoemd) zou adopteren.

Klaarblijkelijk werd Antoninus door Hadrianus als een tussenkeizer gezien; en wel specifiek voor Marcus, zijn aangetrouwde neef, die zelf nog te jong voor het keizerschap was. Er zijn echter aanwijzingen dat de terminaal zieke Hadrianus eigenlijk de voorkeur gaf aan de nog jongere Lucius.

Na de dood van Hadrianus in de zomer van het jaar 138 werd Antoninus zijn opvolger. Antoninus voerde al snel een belangrijke wijziging door in de plannen van Hadrianus. Volgens die plannen moest Antoninus' dochter Faustina met Lucius Verus trouwen, en deze twee waren dus verloofd. Zodra Hadrianus was overleden werden de trouwplannen omgegooid, en op verzoek van Antoninus werd Faustina de verloofde van Marcus.

Antoninus werd na zijn natuurlijke dood in 161 opgevolgd door zijn adoptiefzonen Marcus Aurelius en Lucius Verus, die aanvankelijk samen regeerden.

Crispina

Dit is een fraaie denarius van keizerin (Augusta) Crispina met op de keerzijde een afbeelding van Venus met een appel in haar hand. 

Crispina trouwde met Commodus in het jaar 178 na Christus, toen hij nog een jonge prins was. In de beginjaren van het keizerlijke huwelijk was Crispina zeer invloedrijk en genoot ze aanzienlijke privileges als keizerin.

Echter, in 188 na Christus raakte Crispina in ongenade. Er zijn verschillende theorieën over wat er precies is gebeurd. Volgens sommige historische bronnen werd ze beschuldigd van overspel en betrokkenheid bij een complot tegen Commodus. Anderen suggereren dat Commodus haar vervolgde om politieke redenen of om financiële redenen, aangezien Crispina grote rijkdom had geërfd van haar vader.

Crispina werd verbannen naar het eiland Capri, waar ze werd vastgehouden en uiteindelijk in het jaar 191 na Christus ter dood werd gebracht. 

DIVA Faustina de Oudere

Een mooi muntje van keizerin Faustina de Oudere. Er is niet heel veel bekend over haar leven. Zo is de exacte datum van haar geboorte, die van haar huwelijk met Antoninus Pius en zelfs die van haar dood onbekend.

Faustina had een gelukkig huwelijk met Antoninus en ze kregen samen vier kinderen, die allen werden geboren voordat Antoninus keizer werd. Slechts een van deze kinderen overleefde haar: Faustina de Jongere, die later de echtgenote zou worden van Marcus Aurelius, de adoptiefzoon en opvolger van haar vader.

Antoninus hield van zijn vrouw en heeft haar na haar dood bijzonder geëerd. Hij liet haar vergoddelijkt verklaren door de Senaat (zij kreeg de titel 'diva') en liet een tempel op het Forum Romanum voor haar bouwen.

Ook liet Antoninus een enorme hoeveelheid munten met haar beeltenis slaan en de tekst DIVA AVG(VSTA) FAVSTINA (vergoddelijkte keizerin Faustina). Na 147, toen Faustina de Jongere Augusta werd, veranderde dit in DIVA FAVSTINA.

DIVA FAVSTINA staat ook op de voorzijde van deze munt. Op de keerzijde is godin Ceres afgebeeld, gesluierd en een scepter vasthoudend.

Sestertius van Nerva

Het is even geleden maar ik heb weer een mooie munt kunnen toevoegen aan mijn verzameling.

Met deze munt van Nerva heb ik nu van elk van de vijf goede keizers een sestertius in mijn verzameling, en belangrijker, het is een prachtig portret van de keizer die maar zo kort regeerde. Behalve deze sestertius heb ik ook een as met de afbeelding van Fortuna op de keerzijde. Deze munt kun je elders op mijn blog vinden. Fijn om weer een serie compleet te kunnen maken. Mijn verzameling kent nog te veel open eindjes….

De billijke keizer Nerva

Gewoon een aardig muntje van keizer Nerva met de bekende, markante neus. Het is een denarius, mijn tweede van deze keizer. De munt was voor een zacht prijsje te koop, en aangezien munten van deze keizer in het algemeen niet zo goedkoop zijn, kon ik het niet laten en heb ik op de koopknop gedrukt.

Wellicht aardig om nog iets over de afbeelding op de keerzijde te vertellen. Dit is een afbeelding van Aequitas (de naam is goed af te lezen op het muntje). 

Aequitas was een personificatie van de billijkheid, dat volgens de volksovertuiging van de Romeinen bij de rechtspraak van toepassing moest zijn naast het strenge recht. In de latere tijd van de Romeinse godsdienst werd Aequitas tot een godin van de eerlijke handel en eerlijke handelaars gemaakt.

Ze wordt voorgesteld met een cornucopia, die de weelde afkomstig uit handel voorstelt, en een weegschaal die billijkheid en eerlijkheid representeert. Gedurende de keizertijd werd Aequitas soms aanbeden als een kwaliteit van de keizer onder de naam 'Aequitas August', zo ook op deze munt!

Hadrianus en de krokodil

Een veel voorkomende voorstelling op de drachme uit Alexandria, Nilus, de personificatie van de Nijl, die achterover leunt met een krokodil naast hem. Hij houdt suikerruit en de hoorn des overvloeds (cornucopia) vast.
Ik vind het aardig dat ik na eerdere Egyptische iconen, de vuurtoren van Alexandria en de Sphinx, nu ook de Nijl aan dit lijstje van bekende Egyptische symbolen kan toevoegen. 

Op de voorzijde is het hoofd van keizer Hadrianus zichtbaar. Hadrianus had een band met Egypte en de Nijl door zijn reizen, maar verloor ook zijn geliefde Antinoüs aan de Nijl. Toen Antinoüs op 19-jarige leeftijd verdronk in de Nijl, was de keizer in diepe rouw. Ter ere van zijn geliefde liet hij een complete stad bouwen aan de Nijl in Egypte, die hij naar hem vernoemde: Antinoöpolis.

De munt is geslagen in het jaar 18, dit zijn de letters LIH. L is de regering van Hadrianus en I en H zijn de Griekse letters voor 18. De letters zijn op de achterzijde heel vaag te zien, links naast Nilus.

Hadrianus en de slang

Wederom een munt (tetradrachme) met een mix van Rome en Egypte. De keizer op de voorzijde is Hadrianus. 

De slang op de keerzijde van deze fascinerende munt is Agathodaemon, dit is een beschermgeest. Hij komt pas op in de Romeinse tijd en wordt beschouwd als een goede geest die het huis beschermt en zorgt voor vruchtbaar land. De slang draagt de dubbele kroon van Boven- en Beneden Egypte (pschent). Links van de slang zie je een caduceus (magische staf) en rechts staan maïsstengels als teken van vruchtbaar land. 

De vrouwelijke tegenhanger van deze slang is Uraeus, de beschermende cobra (Wadjet in het Oude Egypte). Zij is al veel langer bekend in het Oude Egypte, als symbool en beschermgodin van Neder-Egypte. 

De Romeinse muntslag in Egypte heeft een bepaalde manier van dateren. Het regeringsjaar van de keizer werd aangeduid met een L en dan een Griekse letter om het getal aan te duiden. Op de keerzijde van deze munt staat links van de slang de letter L en rechts de letter E. Dit is het jaar 5 van de regering van Hadrianus.

Hadrianus en de Sfinx

Hier ben ik blij mee. Nadat ik eerst een mooie drachme heb kunnen bemachtigen met de vuurtoren (Pharos) van Alexandria heb ik opnieuw een drachme uit Alexandria kunnen vinden met een fraaie Egyptische voorstelling! 

Het mag duidelijk zijn dat de Egyptische voorstelling op de keerzijde van deze drachme een Sfinx voorstelt. De Sfinx heeft een menselijk vrouwenhoofd, het lichaam van een leeuw en vleugels. De rechtervoorpoot rust op een wiel. Verder draagt de Sfinx lange oorringen en een kroon, dit is de kroon van Kalathos.

De Romeinse muntslag in Egypte heeft een bepaalde manier van dateren. Het regeringsjaar van de keizer werd aangeduid met een L en dan een Griekse letter om het getal aan te duiden.

 

Op de keerzijde van deze munt staat links van de Sfinx de letter L en rechts de letters I en H. Dit is het jaar 18 van de regering van Hadrianus.

Pharos

Op het eerste gezicht lijkt dit een matig interessante munt te zijn, flink versleten met een nauwelijks zichtbaar hoofd van een keizer (?) en een onduidelijk afbeelding op de achterzijde. Toch ben ik heel blij met deze munt en ik zal uitleggen waarom.

Naast mijn interesse in de Romeinse tijd heb ik ook een passie voor de Egyptische oudheid. Op deze munt komen Rome en Egypte prachtig samen.

Het hoofd op de voorzijde is van keizer Antoninus Pius, die in een relatief rustige periode het Romeinse rijk bestierde. Echter, deze munt is niet geslagen in Rome, maar in Egypte. In de tijd van deze keizer hadden de Romeinen het voor het zeggen in Egypte. Deze munt is geslagen in Alexandria (het huidige Alexandrië). 

Als je de keerzijde goed bekijkt zie je helemaal links een figuur die een zeil vasthoudt met beide handen en daarmee naar rechts zeilt. Dit is de godin Isis, één van de belangrijkste godinnen van de Egyptische mythologie. Zij houdt een zeil vast zodat de schepen veilig naar de haven zouden varen. En rechts staat wat ooit een wereldwonder was, namelijk de vuurtoren van Alexandria die op het eiland Pharos stond. Dit type werd geslagen van Caracalla tot Marcus Aurelius.

Hieronder een mooi plaatje van hoe de vuurtoren er ongeveer uitgezien moet hebben

Op mijn munt wordt de vuurtoren schetsmatig aangegeven. Als je goed kijkt zie je dat de vuurtoren op mijn munt is opgebouwd uit drie lagen. Een schuin oplopende basis met een paar openingen, daarop een massief ogende verdieping en bovenaan de smallere baken. Op dit baken staat nog een beeld, vermoedelijk van de zonnegod Helios. Dit beeld is op mijn munt niet te zien. Wat nog wel te zien is, is links van het baken een figuur, vermoedelijk een triton. Dit is een soort koning van de zee. Dit beeld staat ook aan de rechterzijde, op mijn munt is dit niet (goed) te zien.

De munt is een drachme, een grote en zware munt met mooi patina.

Hieronder nog een tekening van de achterzijde van de munt voor meer details.

De schenking door Hadrianus

Een fascinerend muntje van keizer Hadrianus. 

Op de voorzijde een mooi, gelauwerd, hoofd met een goede baard. Maar het gaat mij natuurlijk om de achterzijde van deze denarius. De keizer heeft hier plaatsgenomen op een stoel op een plateau en geeft een donatie aan een Romeinse burger die zijn toga open houdt om de gift in ontvangst te kunnen nemen. 

Onder het plateau staan de letters LIBERAL AUG III. 

Dit is de herdenking van de derde liberalitas (schenking) door Hadrianus. Het was gebruikelijk dat de keizer een schenking deed aan het volk of aan het leger na een belangrijke gebeurtenis. Waarschijnlijk werd er letterlijk met denarii gestrooid in de straten van Rome om zo goodwill bij het volk te kweken. 

De belangrijke gebeurtenis was de herdenking van de Natalis Urbis (stichting van Rome) op 21 april 753 vChr. Ter viering hiervan werden spelen georganiseerd in het Circus Maximus.

Consecratio van Marcus Aurelius

Dit muntje heb ik gekocht vanwege de mooie afbeelding van een adelaar met gespreide vleugels. Zo'n onstuimige adelaar zie je niet vaak op Romeinse munten! Het is ook mooi om te zien hoe de rechtervleugel recht omhoog wijst en precies tussen de letters N en S valt. Dit is met de linkerveugel minder goed gelukt. Deze vleugel raakt de letter R.

Op de keerzijde staan de letters CONSECRATIO. In de Romeinse tijd werd het gebruikelijk om gestorven keizers te vergoddelijken. Ter herinnering hieraan werd door de opvolger vaak een munt geslagen. Dat is hier ook gebeurd. Consecratio betekent de opname van een gestorvene onder de doden. Deze munt herdenkt de vergoddelijking van de keizer Marcus Aurelius door zijn opvolger, keizer Commodus.

Dat het hier om de vergoddelijkte Marcus Aurelius gaat lees je op de voorzijde: DIVVS (= goddelijk) M ANTONINVS PIVS.

Lucius Verus

Een fraaie denarius van de wat minder bekende keizer Lucius Verus. Hij was Romeins keizer van 161 tot aan zijn dood in 169, samen met zijn adoptiebroer Marcus Aurelius. De troonopvolging van Verus samen met Marcus Aurelius was de eerste keer dat het Romeinse rijk werd geregeerd door meerdere keizers, een steeds vaker voorkomend verschijnsel in de latere geschiedenis van het rijk.

Verus werd na de dood van zijn biologische vader geadopteerd door Antoninus Pius, die zelf werd geadopteerd door Hadrianus. Hadrianus stierf later dat jaar en Antoninus Pius volgde de troon op. Antoninus Pius regeerde tot 161 en werd opgevolgd door Lucius Verus en Marcus Aurelius. Het grootste deel van Verus’ regering bestond uit oorlog voeren met de Parthen dat eindigde in een Romeinse overwinning. Verus stierf in 169, waarschijnlijk door een beroerte. Hij werd vergoddelijkt door de senaat (Divus Verus).

Op de voorzijde van dit muntje staat L VERVS AVG ARMENIACVS.

Dit is de naam van de keizer met de toevoeging augustus (AUG) en de herdenking van zijn overwinning op de Armeniërs (ARMENIACVS). Daarom op de achterzijde de oorlogsgod Mars met speer en schild.

Commodus schudt Africa de hand

Niet het mooiste muntje uit mijn collectie, maar wel een bijzondere....

Op de voorzijde zie je keizer Commodus. Ik heb meer munten van deze gestoorde en gevaarlijke keizer. Op de achterzijde zie je een afbeelding van twee figuren. 

Commodus staat hier rechts, in de figuur van Hercules, met zijn rechtervoet op een boeg van een schip. Commodus begon zich als keizer alsmaar vreemder te gedragen en vereenzelfdigde zich met de god Hercules. Hij werd op veel portretten als Hercules afgebeeld met een berenvel en een knots. Op enig moment trad hij zelfs op in de arena als Hercules. De andere figuur aan de linkerzijde is de personificatie van Africa met een hoofdtooi van olifantenhuid (de slurf is te zien!) en een leeuw aan haar voeten. De leeuw is helaas nauwelijks zichtbaar op dit plaatje. Commodus schudt Africa de hand.

Deze munt geeft een belangrijke gebeurtenis aan, namelijk het opzetten van een nieuwe Afrikaanse graanvloot door Commodus. Dit vanwege een eerder graantekort. Hij noemde deze vloot 'Commodiana Herculea'.

Antoninus Pius schudt de hand

Een aardig muntje van de keizer Antoninus Pius.

De afbeelding op de keerzijde van de munt met handslag en een staf (caduceus) is een zeer bekende voorstelling op Romeinse munten.

De caduceus is een korte staf met twee slangen er omheen geslingerd. Soms heeft de staf ook vleugels. In de Romeinse mythologie wordt hij vaak afgebeeld in de linkerhand van Mercurius, de boodschapper van de goden, gids van de doden, en beschermer van kooplieden, herders, gokkers, leugenaars en dieven.

De caduceus is ook een belangrijk symbool voor handel en onderhandeling. 

Antoninus Pius was een van de vijf goede keizers. Zijn bestuur valt op door een vreedzame periode van het Rijk, zonder grote opstanden of militaire invallen, en door het feit dat hij regeerde zonder Italië ooit te verlaten.

Antoninus was een goed bestuurder. Hij liet zijn opvolgers een groot bedrag in de schatkist na, breidde de vrije toegang tot drinkwater in het hele rijk uit, en bevorderde de invoering van het recht op vrijheid voor slaven.

Hij stierf een natuurlijke dood en werd in 161 opgevolgd door zijn geadopteerde zonen Marcus Aurelius en Lucius Verus als mede-keizers.

Trajanus in quadriga

Fraaie munt van keizer Trajanus. Op de achterzijde staat de keizer afgebeeld in een quadriga, een wagen met twee wielen en bespannen met vier paarden. Deze wagens konden in de strijd worden ingezet. De keizer rijdt hier in een triomftocht door de straten van Rome, hij houdt een scepter en een lauriertak vast. De lauriertak is een symbool van triomf. De paarden zijn mooi afgebeeld met de details duidelijk zichtbaar. Ook de figuurtjes op de zijkant van de wagen zijn nog goed te zien. 

Deze triomftocht van Trajanus heeft ongetwijfeld betrekking op de overwinning op de Daciërs in de tweede oorlog tegen Dacia (wat nu Roemenië is). 

Dat Trajanus de Daciërs heeft verslagen zie je ook terug in de legende op de voorzijde van de munt. Als je goed kijkt zie je tussen alle letters DAC staan.

Trajanus en Arabia

Ik word altijd blij van dieren op Romeinse munten. Op deze denarius is een dromedaris te zien, half verscholen achter Arabia. Het dier wordt op deze munten ook wel aangeduid als een kameel, maar heeft duidelijk maar 1 bult. Bovendien kwamen kamelen in dat gebied niet voor.

Arabia is op deze munt de personificatie van Arabia Petraea. Dit is een gebied, gelegen in wat nu Jordanië, de Sinaï en een deel van Saoedi-Arabië is. Dit gebied behoorde ooit tot het koninkrijk van de Nabateeërs. Na de dood van koning Rabel II werd Nabataea in 106 n. Chr. onderworpen door de Romeinen onder leiding van Cornelius Palma, de gouverneur van Syria, in opdracht van keizer Trajanus.

Trajanus staat op de voorzijde van deze munt afgebeeld. Onder zijn bewind was het Romeinse rijk op het toppunt van zijn macht, groter is het rijk niet meer geworden.

Het is onduidelijk of Petra of Bosra de hoofdstad van de provincie was; Trajanus gaf de voorkeur aan Bosra, zijn opvolger Hadrianus aan Petra en de gouverneurs van Arabia Petraea zetelden en werkten in beide steden.

Er is nog een tweede type van deze munt, met het onderschrift ARAB ADQ, dit is de afkorting van Arabia Adquisita (Arabia verkregen). Trajanus kreeg Arabia zonder bloedvergieten omdat koning Rabel II geen troonopvolger had......

Het door de Romeinen niet onderworpen deel van het Arabisch Schiereiland werd overigens Arabia Felix ("Gelukkig Arabië") genoemd.

Nerva en Fortuna

  
Ik ben nog altijd op zoek naar een mooie sestertius van keizer Nerva, maar kon deze prachtige as niet weerstaan. De mooie kop van Nerva met prominente neus siert de voorzijde. 

Op de achterkant staat godin Fortuna afgebeeld. Godin van geluk, maar een tikkeltje onvoorspelbaar, dus geluk kan ook kantelen naar ongeluk.....
In haar linkerhand houdt ze de zogenaamde 'hoorn des overvloeds' (in het latijn cornucopia) vast, in de rechterhand draagt ze een roer (want zij geeft een richting aan het menselijk bestaan).