Gallienus en de criocampus

Een munt van Gallienus met een criocampus op de achterzijde is vrij zeldzaam. 

De criocampus is een mythologisch dier, een mengeling van een geit en een paard, een soort hybride wezen. Op de munten van Gallienus zijn verschillende mythologische wezens afgebeeld, bedoeld om de kracht en goddelijke bescherming van de keizer te benadrukken. De criocampus was niet echt een gangbaar wezen in de klassieke Romeinse mythologie. Het lijkt verwant te zijn aan andere mythologische dieren zoals de hippocampus, dit is een soort zeepaard. Hier heb ik ook een munt van.

Gallienus was keizer van het Romeinse Rijk van 253 tot 268 na Christus.

Tijdens zijn regeerperiode was er veel tumult, met meerdere militaire en politieke crises. Gallienus werd geconfronteerd met invallen, interne opstand en economische instabiliteit.

Gallienus en de centaur

Een mooie munt (antoninianus) van keizer Gallienus. Deze munt maakt deel uit van de 'Zoo Serie' van munten met dieren op de keerzijde. Op deze specifieke munt is een mythisch beest afgebeeld: een centaur.
Een centaur is een fabelwezen uit de Griekse mythologie, bestaande uit het menselijke bovenlichaam en een paardenlichaam. Ze worden soms voorgesteld als woeste wezens, maar er zijn ook mythen over wijze centauren, zoals Chiron. Hier zien we de centaur naar links lopen, met een wereldbol en een roer in zijn hand. De wereldbol en het roer zijn normaal gesproken attributen van Fortuna. Maar waarom zou een centaur deze attributen dragen? De wereldbol geeft hier vermoedelijk de omvang van het gezag van het Romeinse Rijk aan, en het roer de te volgen richting. De centaur moet hier waarschijnlijk worden gezien als symbool van wijsheid en vrede voor de Romeinse wereld.

Gallienus en de panter

Een muntje uit de ZOO-serie van Gallienus ter ere van de god Liber.

In de Romeinse mythologie was Liber Pater een beschermgod van de plebejers van Rome, en de god van wijn en wijnmaken, vruchtbaarheid en vrijheid. Het Latijnse liber betekent vrij, in combinatie met pater betekent het de vrije vader. ‘De uitvinder van wijn wordt Liber genoemd’, merkt Seneca op, ‘niet vanwege de vrijheid die hij onze tongen geeft, maar omdat hij de geest bevrijdt van de slavernij van zorgen, en hem bevrijdt, bezielt en hem gedurfder maakt in alles wat hij probeert.’

Vreemd genoeg verschijnt deze god zelden op Romeinse munten. Op munten wordt Liber doorgaans afgebeeld gekroond met wijnrank- of klimopbladeren en met een wijnbeker en thyrsus in zijn hand, vergezeld door zijn panter.

Op deze munt van Gallienus staat de panter alleen afgebeeld, met het opschrift LIBERO P CONS AVG - Libero Patri Conservatori Augusti - 'aan Vader Liber, verdediger van Augustus'.

Kamppoort

Geen Romeinse muntenverzameling is compleet zonder een muntje van een kamppoort. Deze munten tonen de toegangspoort van een Romeins castrum (legerkamp) en symboliseren de verdediging van het Romeinse rijk tegen barbaarse invallen. De munten waren vooral populair in de latere Romeinse tijd, onder keizers als Constantijn de Grote, die ook staat afgebeeld op de voorzijde van deze munt. De munten kennen veel variatie (in deuren, aantal bakens en sterren, etc.) en worden mede daardoor enthousiast verzameld. De bakens of torentjes zijn bedoeld om door middel van rook of vuur aan te geven wat het volgende kamp is langs de grenslijn.

 

1000 jaar Rome en de antilope

Op 21 april 248 opende keizer Philippus de festiviteiten ter ere van de duizendste verjaardag van de stichting van Rome in 753 v.Chr. door Romulus en Remus. Ter herinnering aan deze festiviteiten liet de keizer munten slaan met de omschriften Romae aeternae en Saeculares Augg.

Naar verluid werden tijdens deze spelen meer dan 1.000 gladiatoren gedood samen met honderden exotische dieren.
Elke zogenaamde officina (werkplaats waar munten werden geslagen) kreeg één dier toegewezen. Deze werkplaatsen werden op de munt gemarkeerd door de Romeinse cijfers I, II, III, IIII, V of VI op de achterzijde.
De leeuw was het onderwerp voor de eerste officina, de wolvin met tweeling voor de tweede, de eland voor de derde, het nijlpaard voor de vierde, het hert voor de vijfde en de antilope voor de zesde. 

Op deze munt betreedt de antilope de arena…..

 

Gallienus en de geit Amalthea

Weer een muntje uit de dierentuin van Gallienus: Tegen het einde van zijn regering sloeg Gallienus een serie munten ter ere van negen goden. Hij vroeg om goddelijke tussenkomst door dieren af ​​te beelden die met goden werden geassocieerd. Dit is een afbeelding van een geit. De god is Jupiter (IOVI). Jupiter wordt door nimfen op de berg Ida grootgebracht. Ze voeden hem met de melk van de geit Amalthea.
De officina (muntwerkplaats) waar deze munt is geslagen is ζ oftewel 6.

Legioenen van Gallienus

Keizer Gallienus liet in Mediolanum (Milaan) een groot aantal munten slaan als eerbetoon aan de legioenen. Elk legioen of cohort wordt weergegeven door het legioenembleem, zoals bijvoorbeeld een wild zwijn of leeuw, gevolgd door het overwinningsnummer en PF voor Pia Fidelis (is een eretitel die aan Romeinse legioenen werd toegekend wegens bewezen trouw en toewijding). Voor elke veldslag waaraan het legioen had deelgenomen werd een munt geslagen. 

De centaur op deze munt, met opgeheven arm en knuppel, is het embleem van legioen II Parthica.

De griffioen

Weer een muntje uit de Zoo-serie van Gallienus die regeerde in een zeer roerige tijd met continu rebellerende rivalen. Hij sloeg deze serie ter ere van negen godheden, om hem te helpen het hoofd te bieden aan deze ellende. Alle munten zijn voorzien van dieren, waaronder ook fraaie fabeldieren. Dit is een plaatje van een griffioen. Dit hybride dier symboliseert de heerschappij over twee rijken: over de aarde (zijn leeuwenlichaam) en over de lucht (de kop en de vleugels van een adelaar). 

Maximianus en de tetrarchie

Een tweede munt van keizer Maximianus en en heel interessante! Dit muntje geeft de vorming van een tetrarchie weer. Kort na zijn aanstelling als keizer deelde Diocletianus de macht met Maximianus, eerst als Caesar, later als mede-keizer. In 285 werd het Romeinse Rijk voor bestuurlijke doeleinden in twee gedeelten gesplitst. Maximianus kreeg de verantwoordelijkheid over het westelijk deel, terwijl het oostelijk deel onder het gezag van Diocletianus bleef.

In 293 vestigde Diocletianus de tetrarchie: elk deelrijk werd bestuurlijk nog eens opgesplitst en er kwamen twee onderkeizers (caesares) bij. De vier delen werden nu bestuurd door respectievelijk een keizer, Diocletianus (Augustus Senior), een medekeizer, Maximianus (Augustus Junior), en twee Caesars: Constantius I 'Chlorus' Caesar Senior en Galerius, Caesar Junior.

In deze volgorde staan de vier tetrarchen ook afgebeeld op de munt: Diocletianus, Maximianus, Constantius Chlorus en Galerius. Ze brengen gezamenlijk een offer boven een altaar voor een kamppoort met omheining en zes torentjes. Op de achterzijde van de munt staan verder nog de letters Virtvs Militvm (moed van de soldaten) en het muntteken E. 

De zilveren munt is een argenteus, ingevoerd bij de munthervorming van Diocletianus. De munt is geslagen uit zilver van een hoog gehalte. 

Een nieuw ZOO muntje

De ZOO-serie is een reeks van zilveren antoniniani munten die zijn geslagen onder het bewind van keizer Gallienus, die regeerde van 253 tot 268 na Christus. De munten in deze serie tonen verschillende dieren, waaronder ook fabeldieren.
Ik verzamel eigenlijk alleen de fabeldieren, maar kon dit veel voorkomende type met een mooie afbeelding van een hert toch niet weerstaan.

De ZOO-serie van Gallienus was een van de eerste muntenreeksen die zich concentreerde op het afbeelden van dieren in plaats van menselijke figuren. Gallienus regeerde in een zeer roerige tijd met continu rebellerende rivalen. Hij sloeg deze serie ter ere van negen goden en godinnen, om hem te helpen het hoofd te bieden aan deze ellende. 

Op de achterzijde van deze munt staat DIANAE CONS AVG, dat wil zeggen de munt is geslagen ter ere van Diana beschermster van de keizer (Augustus). Diana is godin van de jacht.

De ZOO-serie van Gallienus is populair onder verzamelaars van antieke munten vanwege de unieke afbeeldingen van dieren. 

Pegasus

Dit is mijn tweede muntje uit de bijzondere ZOO-serie van keizer Gallienus. Wederom een fabeldier. Deze keer een mythologisch paard met vleugels, Pegasus geheten. Elders op mijn blog kun je van alles lezen over deze muntenserie van Gallienus.

Ook op deze munt wordt de keizer beschermd door een god. Ditmaal is het de zonnegod Sol Invictus die de keizer (augustus) moet beschermen (conservatori). Zie de letters SOLI CONS AUG op de keerzijde van de munt. 

De letter van de officina (werkplaats) is op mijn muntje helaas niet te zien. Het is de Griekse letter A = Alpha. Dus is dit muntje geslagen in de eerste officina.

Ik wil graag de zes fabeldieren uit deze serie compleet hebben. Ik heb er nu twee. Nog vier te gaan……

De gewone man Macrinus

Een fraai muntje van keizer Macrinus die een voorlopig einde maakte aan de Severische dynastie.

Het bijzondere van deze keizer was dat hij niet uit de senatorenstand kwam, maar een 'gewone' Romein was. Uit een heel arme familie kwam hij overigens niet. Hij hoorde tot de ridderstand en had een juridische opleiding gehad. Macrinus kwam aan de macht door Caracalla te laten vermoorden, om zijn eigen leven te redden. Er was nameljk een profetie verspreid dat hij keizer zou worden. Als Caracalla dit zou horen zou hij zeker om het leven zijn gebracht.

Hij was geen populaire keizer bij de senaat en de soldaten. Verlaging van de soldij en het bevoordelen van ridders boven senatoren droegen bij aan zijn ondergang. Het zat de senaat ook niet lekker dat iemand van lage stand keizer was geworden. Opstandige troepen riepen Elagabalus uit tot keizer en in een veldslag werd Macrinus verslagen en niet veel later vermoord. Ook zijn zoon Diadumenianus werd vermoord. Beide namen werden door de senaat verdoemd (de zogenaamde damnatio memoriae).

De achterzijde van deze munt heeft mooie details. Je ziet de god Jupiter met scepter en bliksem, met naast hem, heel klein, de keizer in toga. De symboliek is duidelijk. De god is veel groter dan de keizer! 

De letters op de achterzijde IOVI CONSERVATORI betekenen: 

Jupiter, de beschermer.

Hieronder nog een gedetailleerd plaatje van god en keizer.

De olifantdrijver

Niet gekocht voor de keizer, maar voor de olifantdrijver! Het is een mooie antoninianus van keizer Philippus I. Hier heb ik meer muntjes van, als ook van zijn vrouw en zoon. De keizer heeft meerdere muntjes uitgegeven ter ere van het 1000-jarig bestaan van Rome. Dit is er vermoedelijk ook eentje hoewel deze munt geen verwijzing geeft naar de ludi saeculares (eeuwfeest) zoals dat bij andere munten wel het geval is.

Op de rug van de olifant zit een zogenaamde mahout (olifantdrijver/trainer) die met een stok de olifant leidt. De olifant staat symbool voor kracht en onverzettelijkheid, en ook voor de eeuwigheid (olifanten worden immers oud). Het dier is daarom populair op Romeinse munten. 

Op de keerzijde staat AETERNITAS AUGG, eeuwigheid van de keizers, oftewel de hoop op een nog eeuwig voortdurend keizerrijk!

De onbekende Tacitus

Een aardig muntje van keizer Tacitus, een van de latere keizers uit het Romeinse rijk. Zoals zoveel keizers heeft hij maar kort gereageerd. Het leger liet de keuze van een nieuwe keizer aan de senaat over. Deze keizer is dus in feite 'democratisch' gekozen door de senaat. De senaat koos voor Tacitus, een wat oudere, rijke senator. De keizer zorgde ervoor dat de senaat een deel van de macht weer terug kreeg, niet verwonderlijk, want hij kwam uit hun midden.

Van deze keizer is verder heel weinig bekend. Hij heeft tegen de Goten geknokt.

Vermoedelijk is hij, na een korte regeerperiode van een aantal maanden, overleden aan de pest, zeker weten doen we dit niet. Zijn (half)broef Florianus volgde hem op. 

Van zijn voorganger, Aurelianus, heb ik ook een muntje in mijn verzameling, die je elders in deze blog kunt vinden.

Eland of geit ?

Het is weer enige tijd geleden dat ik een muntje heb gepost. Deze kon ik niet laten schieten. Het is een muntje van Philippus II met een eland op de achterzijde. Veel van deze munten zijn wat afgesleten, maar de eland met gewei is hier nog prachtig te zien. Overigens hebben veel elanden op deze munten zeker ook iets weg van een geit. Ik denk niet dat de keizer een geit wilde afbeelden op zijn munt, niet exotisch genoeg voor de arena. Veel muntsnijders hadden vast nog nooit in hun leven een eland gezien, een geit kwam dan misschien nog het dichtst in de buurt.....

Dit is mijn derde muntje uit de serie van 'duizendjarige' munten ter ere van de duizendste verjaardag van de stichting van Rome. Deze feesten werden in de Romeinse tijd 'ludi saeculares (eeuwfeest) genoemd. De letters SAECULARES staan op de keerzijde van de munt.

Mijn andere munten van deze keizerlijke familie hebben een nijlpaard en een leeuw op de achterzijde. De officina (werkplaats waar de munten werden geslagen) wordt hier gemarkeerd door het romeinse cijfer III.

Deze dieren werden allemaal de arena ingejaagd om ter ere van Rome en de spelen afgeslacht te worden.

Ik wil deze serie van zes munten graag compleet hebben, dus verzamel nog even door......

Hippocampus

Keizer Gallienus staat hier op de voorzijde van deze antoninianus afgebeeld.
Tegen het einde van zijn heerschappij liet hij munten slaan met de namen van negen goden. De legende op de keerzijde is steeds de naam van een godheid, aangevuld met de letters CONS AUG. De goden beschermden (CONSERVATORI) de keizers (AUGUSTI). Op de achterzijde van deze boeiende serie wordt ook steeds een dier afgebeeld, soms een echt dier, soms een fabeldier.
De serie wordt ZOO (dierentuin) serie genoemd en wordt gretig verzameld. De meeste munten uit de serie zijn goed verkrijgbaar, maar er zijn zeldzamer exemplaren, en sowieso zijn ZOO munten in een mooie kwaliteit lastig te vinden.

Ik was al wat langer op zoek naar een mooie hippocampus, omdat ik dit een fascinerend fabeldier vind. Fabeldieren zijn vaak een combinatie van meerdere dieren. In dit geval werd het zeepaard een combinatie van het hoofd en voorbenen van een gewoon paard, het geschubde lijf van een vis en de staart van een dolfijn.

De andere vijf fabeldieren die ik graag aan mijn verzameling wil toevoegen zijn de centaur en griffioen (onder ander bekend van Harry Potter!), pegasus en de criocamp (zeemonster met ramskop) en de capricorn (geit en vis).

Hieronder staan alle varianten met daarbij hun zeldzaamheid op basis van het aantal munten in de Cunetio muntschat die in de jaren zeventig in Engeland werd gevonden.

Het cijfer onder de hippocampus lijkt het romeinse cijfer III. Dit is echter het cijfer N (Nu), oftwel 9. De officina (werkplaatsen) voor het slaan van munten kregen een cijfer zodat er een betere controle mogelijk was, onder andere op de kwaliteit van de munten, en het voorkomen van fraude. 

godheid	legenda	aantal	percentage	(fabel)dier
Diana	DIANAE CONS AVG	1190	43.48%	hinde, hert, antilope/gazelle
Apollo	APOLLINI CONS AVG	549	20.06%	centaur, griffioen
Sol	SOLI CONS AVG	257	9.39%	pegasus (gevleugeld paard), stier
Jupiter	IOVI CONS AVG	238	8.70%	geit
Liber Pater	LIBERO P CONS AVG	207	7.56%	panter/tijgerin
Neptune	NEPTVNO CONS AVG	195	7.12%	steenbok, hippocampus
Juno	IVNONI CONS AVG	91	3.32%	hinde/eland/ree
Mercury	MERCVRIO CONS AVG	6	0.22%	zeepaardje/zeemonster met ramskop
Hercules	HERCVLI CONS AVG	4	0.15%	leeuw, everzwijn

Licinius de jongere

Ik heb deze follis gekocht voor het prachtige plaatje op de achterzijde. Er is veel te zien. Buitengewoon hoe de muntmeesters uit die tijd er in slaagden om zulke voorstellingen te maken op deze kleine metalen plaatjes. De naakte figuur is Jupiter met in zijn rechterhand een bol met Victoria. In zijn linkerhand houdt hij een scepter vast met een adelaar als versiering op de top. Links naast hem staat een adelaar met een krans in de snavel. Aan de rechterzijde zit een gevangene met de handen vastgebonden op de rug. De legende is goed te lezen IOVI CONSERVATORI, oftewel Jupiter de Beschermer. Jupiter heeft in dit geval geen goed werk geleverd....
Licinius II werd Caesar tijdens het regime van zijn vader Licinius I. Vader en zoon werden geëxecuteerd door Constantijn ondanks zijn belofte dat hij hen zou sparen. Licinius II werd maar 11 jaar oud.

Arm prinsje

Een kleurrijke sestertius met het jonge hoofd van Philippus II, zoon van de keizer Philippus I Arabs. 

Philippus II was eerst caesar en werd later naast zijn vader nog even medekeizer. Zijn vader werd vermoord in de strijd om het keizerschap met Trajanus Decius. 

Toen dit nieuws Rome bereikte werd ook zijn zoon vermoord door de Praetoriaaanse garde. Het verhaal gaat dat hij in de armen van zijn moeder stief. Het jochie werd maar 12 jaar........

Op de achterzijde van de munt kun je lezen dat hij op het moment van het slaan van deze munt nog geen keizer was. Hier staan de letters PRINCIPI IVVENT (jonge prins).

Elders in deze blog kun je munten vinden van zijn vader (Philippus I) en moeder (Otacilia Severa). De munten herdenken de duizendste verjaardag van Rome.

Een wreed tafereeltje

Een bijzonder wreed tafereeltje. De keizer sleept een gevangene aan zijn haren mee. Het gaat hier om keizer Valentinianus I. Toch staat deze keizer bekend als een, voor die tijd, redelijk fatsoenlijk mens.

Valentinianus wordt wel beschouwd als de laatste grote West-Romeinse keizer. Hij was eerlijk en hardwerkend, stichtte scholen, hoewel hij zelf amper kon lezen, en gaf geen belastinggeld uit aan luxe zaken, maar aan forten en andere praktische dingen, zoals gratis medische zorg voor de armen in Rome. Valentinianus was zelf christen, maar er was voor iedereen geloofsvrijheid. Hij regeerde 11 jaar. 

In zijn hand houdt de keizer een zogenaamd labarum. Dit is een vexillum (militaire standaard) dat het Chi-Rho symbool ☧ weergeeft, gevormd uit de eerste twee Griekse letters van het woord Christus, Chi (X) en Rho (P).

Beschrijving

Beschri labarum was een vexillum, dat het Chi-Rho-symbool ☧ weergeeft, gevormd uit de eerste twee Griekse letters van het woord "Christus" – Chi en Rho. 

Beschrijvin ☧ weergeeft, gevormd uit de eerste twee Griekse letters van het woord "Christus" – Chi en Rho. 

BeschrijviHet labarum was een vexillum, dat het Chi-Rho-symbool ☧ weergeeft, gevormd uit de eerste twee Griekse letters van het woord "Christus" – Chi en Rho. 

De hand van god

In de Romeinse keizertijd werd het gebruikelijk een gestorven keizer te vergoddelijken. Ter herinnering aan deze ceremonie werd vaak in de beginjaren van de opvolger een munt geslagen. Op de voorzijde van deze 'consecratie-munten' werd de vergoddelijkte (divus) keizer afgebeeld, op de keerzijde doorgaans een adelaar, altaar of crematietoren. 

Deze consecratie-munt is geslagen na de dood van Constantijn de Grote (337). Het is een kleine koperen munt (follis) die op de voorzijde een gesluierde buste van Constantijn laat zien, op de keerzijde wordt Constantijn in een quadriga (vierspan) naar de hemel gebracht, waar de uitgestoken hand van God hem ontvangt. Op deze follis is dit prachtig te zien. Constantijn reikt zijn hand uit naar god. Op de voorzijde zijn de eerste twee letters DV (divus) goed te lezen.

Op de achterzijde staan nog de letters SMANS. Dit is het muntteken.