Het juk van de ossen

Een interessante munt uit de Flavische dynastie, uitgegeven onder keizer Vespasianus, maar met prins Titus op de voorzijde.
Nadat de Joodse opstand door de Romeinen was neergeslagen, werden de legioenen niet ontbonden, maar veel veteranen gingen wel met pensioen, en kregen daarom een stukje land. De keizer stichtte een kolonie in Caesarea Maritama, de eerste in de provincie (gelegen in Judea, het huidige Israël).
Het juk van deze ossen symboliseert de kolonisatie. De ossen ploegen een voren, pomperium, dat de heilige grens vormt rondom de plaats waar deze nieuwe stad voor de kolonisten werd gebouwd.

Stemmen in het oude Rome

Op de achterzijde van deze munt is een fascinerende 'snapshot' te zien van de werking van de democratie ten tijde van de Romeinse Republiek. Aan de linkerzijde neemt een kiezer een 'stembiljet' (houten tablet ingesmeerd met was) in ontvangst van een beambte. De stemmer op de rechterzijde deponeert het stembiljet in een 'cista'.

De kiezer kan op het tablet een V invullen (voor 'uti Rogas', zoals u voorstelt, om een ​​wetsvoorstel te steunen) of een A (voor 'Antiquo', ik heb tegen gestemd, om een wetsvoorstel te verwerpen) of de naam van een kandidaat in een verkiezing.
De kiezers lopen over smalle verhogingen (pontes) zodat goed is te zien dat de kiezers hun stem uitbrengen zonder inmenging van anderen. Op de achtergrond zijn horizontale lijnen zichtbaar. Deze lijnen geven de barrière aan tussen de verschillende groepen die mochten stemmen.

Mogelijk werd met deze munt het passeren van de 'Lex Maria' gevierd. Deze wet verhinderde kandidaten en hun aanhangers om kiezers te intimideren die op weg waren naar de stembus. Dit gebeurde door de 'pontes' waarover de kiezers moesten lopen smaller te maken zodat er geen ruimte was voor intimidatie.

De munt is geslagen in 112/113 vC. Het is zonder enige twijfel een van de populairste munten uit de tijd van de Republiek, omdat het een prachtig inkijkje geeft in de stemprocedure.

Hieronder nog een fraaie tekening van de achterzijde van de munt.

Haast je langzaam

Keizer Titus heeft maar heel kort geregeerd (79 tot 81), maar die periode werd wel gekenmerkt door rampen op eigen bodem. Slechts een maand nadat hij keizer werd, was de uitbarsting van de Vesuvius, die de steden en villa's van Pompeii, Herculaneum, Stabiae, en Oplontis verwoestte.
Als daad van verzoening met de toornige goden werd een serie munten geslagen. De dolfijn op de achterzijde van deze denarius vertegenwoordigt de god Neptunus.

Het is ook aardig om te lezen wat Desiderius Erasmus in zijn Adagia over deze munt schrijft toen hij deze onder ogen kreeg.
Erasmus prijst de behoedzaamheid van de keizers Augustus en Titus die zich aangetrokken voelden tot het adagium 'Festina Lente', oftewel 'haast je langzaam'. Bij keizer Titus wordt dit volgens Erasmus gesymboliseerd door het zilverstuk met op de achterzijde een dolfijn die om het middendeel, de schacht, van een anker is gedraaid. De dolfijn draait in een cirkel om een anker. De cirkel stelt de eeuwigheid voor. Het anker dat het schip vastlegt, met het land verbindt en vasthoudt is een symbool voor traagheid. De dolfijn staat voor snelheid, geen dier is vlugger of krachtiger in zijn bewegingen. Als je deze drie elementen, cirkel, anker en dolfijn, met elkaar verbindt, krijg je als resultaat 'haast je altijd langzaam'.

Oh Messalina

Omdat ik altijd op zoek ben naar leuke munten uit de tijd van de Julisch-Claudische keizers kwam ik deze provinciale munt van Messalina tegen.
Het valt niet mee om munten te vinden van de vrouwelijke familieleden van deze keizers, en zeker niet voor een redelijke prijs. Van Messalina, de derde vrouw (augusta) van keizer Claudius, zijn alleen maar provinciale munten met haar afbeelding te vinden. Dit is een Egyptische munt, een Billon Tetradrachme uit Alexandrië.

Keizer Claudius staat op de voorzijde van de munt en Valeria Messalina op de achterzijde, met twee kinderfiguurtjes in haar uitgestrekte rechterhand en twee grote korenaren in haar linkerhand. De kinderfiguurtjes zijn naar alle waarschijnlijkheid de twee kinderen die zij met Claudius heeft gekregen: Claudia Octavia en Britannicus.

Over Messalina
Over Messalina zijn veel verhalen bekend die haar in een kwaad daglicht stellen. De verhalen gaan vooral over haar ontrouw aan de keizer. Zo ging het gerucht dat zij een kamertje had in een bordeel waar ze, onder de schuilnaam Lycisca, seks had met zoveel mogelijk mannen.
Toen de keizer in 48 de stad uit was om de havens in Ostia te inspecteren, trouwde Messalina met de senator Gaius Silius. Het is niet duidelijk of dit een echt of een schijnhuwelijk was, maar Claudius pikte dit niet, en liet de senator ombrengen (overigens met een aantal andere feestgangers). Messalina kreeg de keuze: zelfmoord plegen met een dolk of executie. Ze durfde geen zelfmoord te plegen, en werd daarom gedood door een officier van de Praetoriaanse garde.

Het is zeer de vraag of alle verhalen over de seksuele escapades van Messalina op waarheid berusten. De geschiedschrijvers hadden er soms belang bij om eerdere keizers en hun familieleden zwart te maken. En dan zijn roddels over ontrouw en allerlei seksuele uitspattingen natuurlijk een beproefde tactiek......

Ik heb overigens nog een Billon Tetradrachme, eentje van Poppaea, de vrouw van keizer Nero.

Toch was ik uw keizer !

Een mooi portret van een keizer die maar kort heeft gereageerd. Een mooie aanvulling op mijn collectie. Met deze denarius heb ik 10 van de "12 caesars" in zilver verzameld. Ik mis nog Otho en (natuurlijk) Caligula. Deze laatste is in zilver nauwelijks te vinden, laat staan te betalen.....

Denarii van Vitellius zijn, ondanks de korte periode dat hij heeft geregeerd, goed verkrijgbaar, maar voor de betere exemplaren zal je wel wat dieper in de buidel moeten tasten.

Over Vitellius
Deze keizer heeft een slechte pers. Hij stond bekend als een wrede keizer, maar ook een enorme veelvraat. Het verhaal gaat dat hij wel vier banketten per dag kon bijwonen. Dit lukte door het gebruik van klysma’s, maar ook door tussen de maaltijden door over te geven. Voor elk banket zou hij zichzelf weer in een ander huis hebben laten uitnodigen. Zo zijn er veel meer verhalen over zijn gulzigheid, bijvoorbeeld dat hij bij de ceremonie van het offeren aan de goden zelf van het vlees zou hebben gegeten. Zoals veel van dergelijke roddels over Romeinse keizers is het ook hier maar zeer de vraag of dit verhaal op waarheid berust. Schrijvers uit de oudheid hadden er soms belang bij om keizers in een kwaad daglicht te stellen. Dat hij wreed was, staat overigens wel vast. Hij heeft veel mensen om het leven laten brengen, waaronder oude schuldeisers.

Ook deze keizer komt beroerd aan zijn einde. Op 22 december 69 werd de 54-jarige Vitellius naar de Gemonische Trappen gebracht, een gebruikelijke executieplaats. Zoals gebruikelijk werd hij gedood door middel van wurging, waarna hij van de trappen geworpen werd om uiteindelijk in de Tiber gesmeten te worden. Zijn laatste woorden waren, naar men zegt: “Toch was ik uw keizer.” Hij heeft dan acht maanden geregeerd.

Nog een aardig feitje is dat Vitellius de eerste keizer was die niet de naam Caesar voerde. Deze titel is dus ook niet op deze munt terug te vinden. Naar alle waarschijnlijkheid wilde hij hiermee afstand nemen van de Julisch-Claudische familie, Nero werd immers gehaat door de Romeinse elite. In plaats van Caesar liet hij Germanicus in zijn naam opnemen (zie ook de legende van deze munt met de letters GERM). Een voor de hand liggende keuze omdat de troepen uit Germania hem aan de macht hadden geholpen.

Joodse gevangene

Een redelijk zeldzame en historisch interessante denarius.

Deze munt is geslagen kort na de dood van keizer Vespasianus, toen zijn zoon Titus het stokje overnam. De afbeelding met de gevangene verwijst hoogstwaarschijnlijk naar de overwinning van Vespasianus en Titus in Judea.

Er is overigens ook een andere mogelijkheid, namelijk dat de munt verwijst naar de activiteiten in het noorden van Groot-Brittannië van de beroemde gouverneur Gnaeus Julius Agricola. Agricola was een beroemde Romeinse generaal die verantwoordelijk was voor een groot deel van de Romeinse veroveringen in Britannia (bron: Sear).

De gevangene zit geknield en vastgebonden, met op de achtergrond een trofee, bestaande uit verschillende onderdelen van een wapenuitrusting.

Een piepjonge keizer

Opnieuw een muntje uit een periode in de Romeinse geschiedenis die ik eigenlijk niet verzamel, maar ook deze Gordianus kon ik niet weerstaan.
Het is een van de eerste muntjes die ik heb aangeschaft. Het is een keizer waarvan nog steeds ongelooflijk veel munten op de markt zijn, waardoor de prijs van de kwalitatief vaak goede munten heel aantrekkelijk is. Het lijkt een denarius te zijn, maar dat is het niet. Het is een antoninianus.

Hierover valt nog wel iets te vertellen.De antoninianus is een zilverstuk dat twee maal zoveel waard was als een denarius. De munt is iets groter en het portret van de keizer heeft altijd een stralenkroon (zo ook hier). Deze kroon was al enkele eeuwen het teken dat deze munt een dubbele waarde had.
Maar ook al was de antoninianus tweemaal zoveel waard als de denarius, toch woog hij nooit meer dan 1,6 maal het gewicht van de denarius. Daaruit blijkt dat deze munt bij zijn introductie een bezuinigingsmaatregel vormde. De antoninianus verving de denarius geheel na de heerschappij van Gordianus III.

Ook over de keizer valt wel een en ander te vertellen.

Gordianus III was nog maar een jongen van 13 jaar oud (!) toen hij keizer werd (in 238 AD). Hij is hiermee de jongste Romeinse keizer ooit. Zijn opa Gordianus I was samen met zijn oom Gordianus II en met instemming van de senaat in opstand gekomen tegen het bewind van keizer Maximinus. De beide Gordianii werden echter bij Carthago verslagen door een gouverneur die loyaal bleef aan Maximinus. Toen het nieuws van hun nederlaag en dood Rome bereikte werden twee senatoren Pupienus en Balbinus tot keizer benoemd om de strijd tegen Maximinus voort te zetten. Dit was zeer tegen de zin van het volk die de kleinzoon van Gordianus graag als keizer had gezien. Het kwam tot grote ongeregeldheden in de stad die pas afzwakten nadat Gordianus tot Caesar (prins) werd gemaakt.

Uiteindelijk werden Pupienus en Balbinus door de pretoriaanse garde vermoord die ontevreden was over de benoeming van deze twee senatorenkeizers en vreesden voor impopulaire maatregelen tegen de garde. Na deze moord werd de jonge Gordianus door de pretorianen tot keizer uitgeroepen, en is hij tegenwoordig bekend als Gordianus III. In 244 overleed ook deze Gordianus in het oosten, hoe is niet precies bekend. Vermoedelijk vermoord en nog geen 20 jaar oud.....