Spelen terwijl Rome brandt!

Ik had niet verwacht dat ik deze munt nog eens zou bezitten. Het is een bijzonder gewild type en in een acceptabele kwaliteit moeilijk te vinden. Waarom is deze munt (het is overigens een as) zo gewild?

Munten van Nero zijn sowieso gezocht. Er zitten prachtige stukken tussen, door uitmuntende muntmeesters gemaakt. Nero heeft ook altijd een aantrekkingskracht gehad op mensen die ook maar een beetje geïnteresseerd zijn in Romeinse geschiedenis. Vraag mensen om een Romeinse keizer te noemen en Nero komt zeker voorbij...... 

Wat dit specifieke type zo bijzonder maakt is de figuur op de achterzijde. Het is Apollo Citharoedus, oftewel een beeld van Apollo met cithara (lier). 

Hieronder staat een plaatje van een beroemd beeld, te vinden in het Vaticaan. De figuur wordt afgebeeld met een laurierkroon, een sierlijke mantel en natuurlijk de lier. De mantel is ook op mijn muntje nog goed te zien.

Apollo is de god van de muziek, schone kunsten, poëzie en meer. Dat juist Apollo op de achterzijde staat is daarom niet toevallig. Nero was erg gecharmeerd van Apollo en identificeerde zich graag met deze godheid. Hij trad vaak op met lier voor een weinig kritisch publiek dat soms ook gewongen werd zijn optredens bij te wonen. Heel goed mogelijk dat de figuur op de achterzijde van mijn munt niet Apollo is, maar Nero zelf die muziek maakt. Dit weten we echter niet 100% zeker omdat op de munt zelf (legende) niets over de figuur wordt vermeld.

Wat de munt verder heel interessant maakt, is dat in de oude geschiedenis al over deze munt werd gesproken. Suetonius besprak de munt in zijn keizersbiografieën. Zo schreef hij dat keizer Nero na zijn zogenaamde 'succesvolle' muziekoptredens in Griekenland verschillende standbeelden van hem als lierspeler liet plaatsen en dat ook een munt van de keizer als lierspeler werd geslagen. 

Tot slot ging het gerucht dat de beruchte brand in Rome, die een deel van de stad in as legde, was gesticht door handlangers van Nero zelf, met als doel om ruimte te maken voor het gouden paleis (domus aurea) dat hij wilde bouwen. Het verhaal gaat ook dat hij de lier speelde toen Rome brandde......

Een tempeltje ter ere van het riool

Ik kocht dit muntje vanwege de bijzondere voorstelling op de achterzijde. Ik had geen goed idee wat het was, maar besloot mee te doen aan de bieding. Mijn bod was het hoogste, dus het muntje ging mijn kant uit. Ondanks dat de stempel het muntje niet goed heeft geraakt (off-centre) ben ik er best blij mee.

Na enig studeren en goed kijken kwam ik er achter dat het een voorstelling van een tempeltje is. Twee figuren staan op een verhoging, een rond podium, met een laag hekwerk er om heen. Links van het podium is een trappetje te zien dat uitkomt bij een soort van portiek (portico) naar de tempel. 

De twee figuren blijken beelden te zijn van goden. Een van de beelden moet de godin Cloacina zijn omdat haar naam op de voorkant van het podium staat. Op mijn muntje is de naam voor een deel weggevallen. De letters CLO van CLOACIN zijn leesbaar. Het andere beeld is naar alle waarschijnlijkheid de godin Venus. Hun rechterhanden rusten op een cippus (een lage pilaar of zuil).

De Romeinen hadden goden voor van alles en nog wat. De godin Cloacina had de leiding over de Cloaca Maxima, het hoofdstelsel van de riolering in het oude Rome. Zeker geen onbelangrijke taak!

Het tempeltje had een mooie plek op de plaats waar de Cloaca Maxima het grote plein van het forum binnenkwam. Van het tempeltje is weinig over. Alleen de voet is teruggevonden. Door deze muntjes weten we nu hoe dit tempeltje er ongeveer heeft uitgezien! De gesluierde vrouw op de voorzijde van het muntje is overigens de godin Concordia. Zij is godin van de eendracht onder de burgers van Rome.

Op onderstaande oude tekeningen is het tempeltje vanuit verschillende perspectieven te zien.

Commodus schudt Africa de hand

Niet het mooiste muntje uit mijn collectie, maar wel een bijzondere....

Op de voorzijde zie je keizer Commodus. Ik heb meer munten van deze gestoorde en gevaarlijke keizer. Op de achterzijde zie je een afbeelding van twee figuren. 

Commodus staat hier rechts, in de figuur van Hercules, met zijn rechtervoet op een boeg van een schip. Commodus begon zich als keizer alsmaar vreemder te gedragen en vereenzelfdigde zich met de god Hercules. Hij werd op veel portretten als Hercules afgebeeld met een berenvel en een knots. Op enig moment trad hij zelfs op in de arena als Hercules. De andere figuur aan de linkerzijde is de personificatie van Africa met een hoofdtooi van olifantenhuid (de slurf is te zien!) en een leeuw aan haar voeten. De leeuw is helaas nauwelijks zichtbaar op dit plaatje. Commodus schudt Africa de hand.

Deze munt geeft een belangrijke gebeurtenis aan, namelijk het opzetten van een nieuwe Afrikaanse graanvloot door Commodus. Dit vanwege een eerder graantekort. Hij noemde deze vloot 'Commodiana Herculea'.

Postumius Albinus

Weer een serratus, oftewel gekarteld muntje, toegevoegd aan mijn verzameling. Deze denarius uit de tijd van de Romeinse republiek laat op de keerzijde een fraaie voorstelling zien. Het is een populaire munt. Er is nog een tweede type uit deze serie van twee, met een voorstelling met stier, die ik graag ook nog aan mijn verzameling wil toevoegen.

Op de voorzijde wordt een personificatie van Hispania afgebeeld (zie de letters HISPAN). 

Om te weten wat de achterzijde voorstelt moeten eerst de letters duidelijk worden. Die staan in een ongebruikelijke volgorde. Je leest tegen de klok in vanaf 8 uur en eindigt in het midden. Dan staat er:

A. 

POST.A.F.

.S.N

ALBIN

De betekenis is als volgt: Aulus Postumius Aulus Filius Spurius Nepos Albinus

In vertaling: Aulus Postumius Albinus, zoon (filius) van Aulus, neef (nepos) van Spurius.

Oftewel, de muntmeester van deze munt is de Romeinse politicus Aulus Postumius Albinus, uit een roemruchte Romeinse familie. De figuur in toga op de achterzijde is echter niet Aulus zelf, maar een voorouder, genaamd Lucius. Deze Lucius heeft een succesvolle militaire campagne gevoerd in Spanje, en dat is gelijk de link met Hispania op de voorzijde van de munt.

De vogel met gespreide veugels is, hoe kan het anders, een adelaar, het beroemde veldteken van de Romeinse legioenen.  

Het voorwerp aan de rechterzijde is een zogenaamde fasces, dit is een bundel houten roeden die een bijl insluiten, bijeengehouden door leren riemen. Deze fasces werden door lictors (ambtenaren) voor de magistraten uit gedragen.

De machtige keizerin Julia Domna

Dit is om meerdere redenen een heel interessant muntje. De keizerin die hier wordt afgebeeld is Julia Domna. Zij was vermoedelijk een van de machtigste keizerinnen die het Romeinse Rijk heeft gehad. Haar man was keizer Septimius Severus, haar zonen Geta en Caracalla. Ze reisde met haar man mee op zijn veldtochten en kreeg daarom de titel Mater Castrorum (moeder van de legerkampen). Na de dood van haar man kende de senaat haar de tot dan toe ongekende titels Mater Senatus en Mater Patriae toe (moeder van de senaat en moeder des vaderlands).

Toen haar zoons beiden keizer waren geworden, was de haat tussen hen zo groot dat ze besloten het rijk te verdelen in een oostelijk, met Geta als keizer, en westelijk deel, met Caracalla als keizer. Julia Domna kwam echter tussenbeide en verhinderde de splitsing ("Jullie kunnen misschien het rijk wel tussen jullie verdelen, maar niet jullie moeder!"). Julia Domna werd echter door Caracalla verraden nadat zij op zijn voorstel een ontmoeting tussen haar twee zoons had geregeld - zogenaamd om de geschillen bij te leggen. Maar na Geta's aankomst werd hij voor haar ogen, waarschijnlijk zelfs in haar armen, door Caracalla's soldaten vermoord. 

Toen uiteindelijk ook haar oudste zoon werd vermoord (zij verbleef toen in Syrië), was zij wanhopig en overwoog zelfmoord maar zag hiervan af toen Macrinus haar te kennen gaf dat zij haar titels kon behouden. Zij begon echter een campagne tegen Macrinus, die haar daarop naar Rome verbande. Daar aangekomen met de as van haar zoon, pleegde zij uiteindelijk alsnog zelfmoord door in hongerstaking te gaan.

De achterzijde van deze munt is ook heel interessant. Hier wordt de godin Isis afgebeeld. Ze staat met haar linkervoet op een boeg, en voedt haar kindje Horus. Achter haar staat het roer van een schip tegen een altaar aan. Allemaal mooie symboliek! De boeg en het roer verwijzen naar de reizen die Isis maakte, op zoek naar haar vermiste broer en echtgenoot Osiris. Isis was een zeer populaire godin in het oude Egypte, vooral ook omdat zij de godin was voor vruchtbaarheid en gezondheid.

Een afbeelding van een Egyptische godin op een Romeinse munt is best bijzonder. Mogelijk staat Isis symbool voor Julia Domna zelf en is het kindje haar zoontje Caracalla. De letters SAECVLI FELICITAS (gelukkige tijden) lijken hier ook naar te verwijzen.

Sneue Plautilla

Publia Fulvia Plautilla was de dochter van de prefect van de Praetoriaanse garde Plautianus. Zij trouwde met Caracalla in 202 na Chr. Caracalla was op dat moment medeheerser naast zijn vader, keizer Septimius Severus.

Het was duidelijk een verstandshuwelijk van het jonge stel. Ze wilden niets met elkaar te maken hebben en weigerden zelfs de eettafel met elkaar te delen. 

In 205 viel de vader van Plautilla in ongenade bij de keizer. Hij werd op het paleis ontboden en onder het toeziend oog van Severus en Caracalla door soldaten vermoord. Plautilla werd verbannen naar een eilandje bij Sicilie. 

In 2011, na het overlijden van keizer Severus, werden de broers Caracalla en Geta keizer. Daarna volgt een van de beroemdste broedermoorden uit de oude geschiedenis. Caracalla vermoordt Geta. En dat niet alleen, kort na de dood van Geta wordt ook de verbannen Plautilla vermoord in opdracht van Caracalla.

De munten van Plautilla tonen ondanks de korte tijd dat zij keizerin was, een grote varieteit in haardracht.

Op deze munt kun je mooi de wat treurige oogopslag zien, alsof ze wist wat haar te wachten stond. Het wrange van het plaatje op de achterzijde is dat hier de godin van de liefde wordt afgebeeld (Venus) samen met haar zoontje Cupido. Als er iets ontbrak in het huwelijk tussen Caracalla en Plautilla, dan was het wel liefde!

Antoninus Pius schudt de hand

Een aardig muntje van de keizer Antoninus Pius.

De afbeelding op de keerzijde van de munt met handslag en een staf (caduceus) is een zeer bekende voorstelling op Romeinse munten.

De caduceus is een korte staf met twee slangen er omheen geslingerd. Soms heeft de staf ook vleugels. In de Romeinse mythologie wordt hij vaak afgebeeld in de linkerhand van Mercurius, de boodschapper van de goden, gids van de doden, en beschermer van kooplieden, herders, gokkers, leugenaars en dieven.

De caduceus is ook een belangrijk symbool voor handel en onderhandeling. 

Antoninus Pius was een van de vijf goede keizers. Zijn bestuur valt op door een vreedzame periode van het Rijk, zonder grote opstanden of militaire invallen, en door het feit dat hij regeerde zonder Italië ooit te verlaten.

Antoninus was een goed bestuurder. Hij liet zijn opvolgers een groot bedrag in de schatkist na, breidde de vrije toegang tot drinkwater in het hele rijk uit, en bevorderde de invoering van het recht op vrijheid voor slaven.

Hij stierf een natuurlijke dood en werd in 161 opgevolgd door zijn geadopteerde zonen Marcus Aurelius en Lucius Verus als mede-keizers.