Keizer te paard

Dit is een heel aardige voorstelling van een keizer te paard. Het betreft hier de beroemde Septimius Severus, keizer van 193 tot 211. Een Romeins soldaat houdt het paard in bedwang. De afbeelding staat symbool voor de terugkeer van Severus (en zoon en medekeizer Caracalla) na een militaire campagne in het Oosten. Op de achterzijde staat daarom ADVENT AUGG (komst van de keizers).

Over keizer Severus
Heel bijzonder is dat Severus uit Afrika kwam. Hij is geboren in de Noord-Afrikaanse stad Leptis Magna. Deze keizer staat bekend als een krachtige heerser die het intern verdeelde Romeinse rijk na een burgeroorlog bij elkaar bracht. Nadat hij intern orde op zaken had gesteld door andere uitgeroepen keizers te verslaan, heeft hij het Romeinse rijk uitgebreid richting het oosten (Mesopotamië en Parthia) en het zuiden (gebieden in Noord Afrika). Vervolgens richtte hij zijn aandacht op Britannia, waar hij de tachtig jaar oude muur van Hadrianus liet herstellen. Daar stierf hij op 65-jarige leeftijd een natuurlijke dood (heel bijzonder voor een Romeinse keizer!) in York.

Een Romeins historicus bericht dat Severus op zijn sterfbed zijn beide zoons de volgende raad gaf: 'vermijd tweespalt, maak de soldaten rijk en bekommer je niet om de anderen' (Cassius Dio 77,15).

Zijn zonen Caracalla en Geta zouden hem opvolgen.

De jonge prins Domitianus

Eén van mijn mooiere denarii, met de jonge prins Domitianus (PRINCEPS IVVENTVTIS) in een hoofdrol. Zoon van keizer Vespasianus en broer van Titus. Zijn bakkebaarden zijn op deze denarius goed te zien, hetgeen best bijzonder is omdat die vaak zijn weggesleten. Op de achterzijde een aardige voorstelling met de godin Salus. Deze godin van de welvaart en het lichamelijk welzijn wordt afgebeeld als een jong meisje, leunend tegen een kolom. Zij geeft een slang te drinken uit een schaal (patera) die zij in haar hand houdt.

Over Domitianus
Domitianus was de jongste zoon van keizer Vespasianus, en een broer van Titus. Hij werd in Rome geboren in het jaar 51. Domitianus had geen werkelijke macht tot zijn oudere broer stierf. Na de dood van Titus werd hij keizer, en, hoewel door zijn vader en broer buiten de staatszaken gehouden was, toonde hij zich tot veler verrassing een bekwaam bestuurder. Hij was niet erg populair bij de senaat. Na enkele samenzweringen overleefd te hebben, werd hij in 96 toch vermoord.

De zonen van Vespasianus

De keizer met zijn troonopvolgers. Dit is de Flavische dynastie in één munt gevangen. Vader Vespasianus op de voorzijde met zijn zonen Titus en Domitianus in toga op de achterzijde. De beide zonen zouden later ook keizer worden.

Het is overigens een vrij zeldzame denarius die niet makkelijk te vinden is in een goede kwaliteit. Deze munt is van redelijke kwaliteit met een aardig portret van de keizer, maar wat slijtage bij de zonen. De munt heeft een bijzondere en afwijkende stijl. Dat komt omdat deze denarius niet is geslagen in Rome, maar in Azië, vermoedelijk in Ephesus (Efeze). Deze stad in het tegenwoordige Turkije maakte tijdens het Romeinse Rijk een bloeiperiode door. In Epehesus werden Romeinse munten geslagen.

Claudius en zijn troonopvolger

Weer een denarius waar ik blij van word. Keizer Claudius met zijn geadopteerde zoon Nero. Ondanks de slijtage is dit nog een mooie munt, met een goed portret van de jeugdige Nero. Ook achter deze munt zit een mooi historisch verhaal. In 48 trouwde Claudius, na een paar mislukte huwelijken, met zijn nicht Agrippina. Zij wist Claudius over te halen om haar zoon Nero te adopteren waarmee hij troonopvolger zou kunnen worden. Deze adoptie was best bijzonder omdat Claudius al een eigen, jongere, zoon had genaamd Brittanicus. Om het lot een handje te helpen vergiftigt Agrippina haar man, althans dat is het vermoeden. Hiermee komt de weg vrij voor Nero die al op jonge leeftijd (nog geen 17 jaar) keizer wordt. Claudius heeft dus mogelijk zijn eigen graf gegraven door Nero caesar te maken (zie ook de letters CAES op de achterzijde van de munt), hetgeen deze munt extra betekenis geeft.

Overigens is Agrippina een unieke vrouw in de Romeinse geschiedenis. Zij was de zus van keizer Caligula, de vrouw van keizer Claudius, en de moeder van keizer Nero. En dan was zij ook nog de dochter van de beroemde en immens populaire generaal Germanicus. Tragisch genoeg wordt ook zij slachtoffer van het wrede bewind van Nero, en wordt zij een paar jaar later op bevel van de keizer vermoord.

Geld stinkt niet

Een denarius van keizer Vespasianus. En zo hoort een keizer er uit te zien....!
Op de voorzijde is zijn gelauwerde hoofd afgebeeld en op de achterzijde van deze munt zit hij op een stoel, met scepter en palmtak.

Over deze keizer gaat het volgende aardige verhaal. Toen Vespasianus keizer werd, was de schatkist vrijwel leeg (met dank aan de spilzieke Nero). Als zoon van een belastingpachter toonde de keizer zich zeer creatief in het verzinnen van nieuwe heffingen. Hij hief belastingen op alles waar een mens maar belastingen op kon heffen: op een zeker moment hief hij zelfs belasting op urine. Niet dat je hoefde te betalen als je een plasje wilde doen, maar wel als je de kruiken vol urine, die op elke straathoek te vinden waren, kwam legen. Dat deden de wol- en leerbewerkers, want urine is een heel geschikte natuurlijke reiniger voor wol en leer. Dit ging zijn zoon Titus te ver. Suetonius vertelt hoe vader en zoon oneingheid hadden over de belastingen:

Toen Titus hem bekritiseerde omdat hij zelfs een belasting had bedacht op urine, hield hij een munt uit de eerste betalingsopbrengst onder de neus van zijn zoon en vroeg hem of de geur hem tegenstond. Toen Titus "Nee" zei, antwoordde hij: "En toch komt het van urine (Atqui e lotio est)!" (Suetonius, De Vita Caesarum, Divus Vespasianus, 23).

Een antwoord dat later verworden is tot de uitdrukking: pecunia non olet, oftewel geld stinkt niet.

Het geld van de belastingen werd onder andere gebruikt voor de bouw van het magnifieke Colosseum dat onder zijn zoon Titus gereed kwam.

De onverwachte keizer

Een munt (as) van keizer Claudius waar ik best blij mee ben. Op de voorzijde is zijn portret afgebeeld en op de achterzijde de Romeinse godin Libertas. Deze godin is de beschermster van het Romeinse rijk. In haar rechterhand houdt ze een zogenaamde pileus (vrijheidshoed) vast.

Voor heel weinig geld (zeg 10 tot 20 euro) is al een koperen munt van Claudius te koop, maar dan ziet de munt er wel uit als iets dat van de onderkant van een schoen is afgeschraapt. Voor ongeveer 100 euro heb je een munt die al heel wat fraaier oogt (maar natuurlijk nog geen museumkwaliteit heeft). Bronzen met prachtige patina kunnen in de honderden en soms duizenden euro's lopen. Denarii van Claudius zijn behoorlijk zeldzaam, vaak versleten en heel duur. Hier is Nero de boosdoener. Door het verlagen van het zilvergehalte van de denarii die tijdens zijn bewind werden geslagen, werden de zilveren munten van zijn voorgangers (waaronder Claudius) opgepot en omgesmolten. Er waren er dus in de oude tijd al niet veel meer.

Over keizer Claudius
Claudius leed vanaf zijn vroege jeugd aan allerlei kwalen: door zijn zwakke knieën kon hij moeilijk lopen en trok hij met zijn rechtervoet; zijn hoofd en handen beefden voortdurend; hij stotterde en bij opwinding liep het speeksel uit zijn mond. Hij werd verwaarloosd en mocht niet in het openbaar optreden.
Bij de moord op keizer Caligula (zijn neef) bevond Claudius zich in het paleis, waar hij zich verborgen hield, maar hij werd door de soldaten gevonden en tot keizer uitgeroepen. Als keizer trad hij verstandig en gematigd op: hij begon met een algemene amnestie en weigerde overdreven huldebetoon. Claudius zette vrijgelaten slaven aan het hoofd van de keizerlijke ministeries. Hij bouwde de haven van Ostia uit, liet nieuwe wegen aanleggen en voltooide de Aqua Claudia. Zijn huwelijksleven was niet bepaald gelukkig. Hij is viermaal getrouwd geweest. Het laatste huwelijk was met zijn nicht Agrippina die er vooral op uit was haar zoon Nero uit een eerder huwelijk op de de troon te krijgen. Uiteindelijk kreeg ze Claudius zo ver dat hij Nero adopteerde. Het verhaal gaat dat Agrippina met giftige paddenstoelen haar echtgenoot heeft gedood. Daarna werd Nero keizer.

Geef de keizer wat des keizers is

Dit type denarius is heel bekend, niet omdat het een zeldzaam type is (want dat is het zeker niet), maar omdat dit type een 'tribute (belasting) penny' wordt genoemd.

Dit heeft weer alles te maken met de strikvraag die aan Jezus wordt gesteld in Marcus 12:13-17:

13 Ze stuurden enkele farizeeën en herodianen naar Jezus toe om hem een ongeoorloofde uitspraak te ontlokken. 14 Toen ze bij hem gekomen waren, zeiden ze tegen hem: ‘Meester, we weten dat u oprecht bent en dat u zich aan niemand iets gelegen laat liggen. U kijkt niemand naar de ogen, maar geeft in alle oprechtheid onderricht over de weg van God. Is het toegestaan belasting te betalen aan de keizer of niet? Moeten we betalen of niet?’ 15 Maar omdat hij hun huichelarij doorzag, antwoordde hij: ‘Waarom stelt u me op de proef? Laat me eens een geldstuk zien.’ 16 Ze gaven hem een munt en hij vroeg hun: ‘Van wie is dit een afbeelding en van wie is het opschrift?’ ‘Van de keizer,’ antwoordden ze. 17 Toen zei Jezus tegen hen: ‘Geef wat van de keizer is aan de keizer, en geef aan God wat God toebehoort.’ En ze waren met stomheid geslagen'.

Mogelijk was dit type de 'munt' waar in de bijbel over gesproken wordt, aangezien Tiberius toen keizer was. Dit hoeft overigens niet het geval te zijn geweest omdat er ook nog veel munten circuleerden van zijn stiefvader Augustus en provinciale (zilveren) munten. Op de voorzijde van deze denarius is het gelauwerde hoofd van Tiberius afgebeeld. Livia (de moeder van Tiberius) is op de keerzijde afgebeeld, zittend op een stoel met in haar linkerhand een takje en in haar rechterhand een scepter.

Overigens zijn de munten van keizer Tiberius nogal saai omdat in bijna twee decennia slechts een handvol types is gebruikt. In de denarii zit weinig variatie. De bronzen munten van Tiberius zijn meer gevarieerd waar het gaat om types, maar helaas zijn het vaak geen fraaie exemplaren. De munten van Tiberius beginnen bij ongeveer 100 euro voor een versleten exemplaar en prijzen stijgen snel naarmate de munt fraaier wordt.

Over keizer Tiberius
Tiberius volgt keizer Augustus op. Hij leeft echter in de schaduw van zijn stiefvader. Hij is ongelukkig door een gedwongen huwelijk met Julia (de dochter van Augustus) die hij helemaal niet kan uitstaan. Hij is reeds 55 wanneer hij aan de macht komt. Tiberius kreeg te maken met senatoren die hoogverraad plegen. Hij vertrouwt niet veel mensen. Tiberius vertrouwt echter wel Seianus, de prefect (bevelhebber) van de Praetoriaanse Garde. De praetores waren elitesoldaten die instonden voor de veiligheid van de keizer. Op enig moment trekt Tiberius zich terug op het eilandje Caprae (Capri) om vandaar het rijk te regeren. Seianus blijft in Rome en krijgt van Tiberius steeds meer bevoegdheden. Seianus is echter enkel op macht berust en is een echte tiran. De bedoelingen van Seianus worden Tiberius duidelijk. Daarom laat hij Seianus executeren. Tiberius sterft enkele jaren later.