Een wreed tafereeltje

De Romeinen hadden er geen enkele moeite mee om bloeddorstige tafereeltjes af te beelden op hun munten. De achterzijde van deze denarius is hier een mooi (en luguber) voorbeeld van. De ruiter op zijn paard houdt een zwaard en een afgeslagen hoofd vast in zijn linkerhand. In zijn andere hand heeft hij een schild. Het afgeslagen hoofd is op deze munt duidelijk te zien. Het hoofd is van een barbaar (een Galliër) met wild haar. Dat het afgeslagen hoofd zo duidelijk herkenbaar is maakt dit muntje 'aantrekkelijker' dan veel andere muntjes van dit type waarop niet veel meer te zien is dan een wazige bol.

Het onderschrift is goed te lezen en luidt als volgt:
Q
M.SERGI
SILUS.

Dit is een afkorting van de questor (Q) Marcus Sergius Silus. Dit was een roemruchte bikkel die ten tijde van de republiek leefde en volgens de overlevering twee maal uit gevangenschap door Hannibal is ontsnapt, 23 maal gewond is geraakt en beschikte over een rechterhand van ijzer. Dit laatste is natuurlijk heel interessant. Het is vermoedelijk de eerste maal dat is opgeschreven dat iemand een prothese heeft.

Een beschrijving van deze beroemde generaal staat in het zevende geschiedenisboek van Plinius, gepubliceerd in AD 77.

Hieronder de tekst in het Engels:

"Nobody - at least in my opinion - can rightly rank any man above Marcus Sergius, although his great-grandson Catiline shames his name. In his second campaign Sergius lost his right hand. In two campaigns he was wounded twenty-three times, with the result that he had no use in either hand or either foot: only his spirit remained intact. Although disabled, Sergius served in many subsequent campaigns. He was twice captured by Hannibal - no ordinary foe- from whom twice he escaped, although kept in chains and shackles every day for twenty months. He fought four times with only his left hand, while two horses he was riding were stabbed beneath him.

He had a right hand made of iron for him and, going into battle with this bound to his arm, raised the siege of Cremona, saved Placentia and captured twelve enemy camps in Gaul - all of which exploits were confirmed by the speech he made as praetor when his colleagues tried to debar him as infirm from the sacrifices. What piles of wreaths he would have amassed in the face of a different enemy!"

Een gekarteld muntje

Een republikeins muntje waar best weer een en ander over te vertellen is.
De munt is geslagen door C. Naevius Balbus, een Romeinse muntmeester. Onder de afbeelding op de keerzijde is de afkorting van de naam van de muntmeester goed af te lezen: C.NAE.BALB.

Het aardige van deze munt is dat de rand gekarteld is, dit noemen we een 'serratus'. Dit is de eerste in mijn verzameling! Munten met zo'n kartelrand waren korte tijd heel populair tijdens de republiek. De reden hiervoor was dat je de binnenlaag van de munt goed kon inspecteren, waardoor je kon vaststellen of de kern van de munt van zilver was of niet. Veel munten werden in die tijd al vervalst en van een dun laagje zilver voorzien.

De ruiter op de achterzijde (Victoria) die het driespan leidt is werkelijk prachtig afgebeeld en heel gedetailleerd. Het is natuurlijk jammer dat de hoofden van de paarden nauwelijks zichtbaar zijn. Waren die net zo scherp geweest als de ruiter dan had dit muntje in een heel andere prijscategorie gezeten. Ben er toch heel blij mee! Hieronder een ingezoomde foto. 

Er valt nog meer over deze Naevius Balbus te vertellen. Hij was een groot aanhanger van Sulla, een beroemd veldheer, politicus en dictator uit de late republiek. Op de voorzijde van de munt staat de beschermgodin van Sulla afgebeeld (Venus). De achterzijde van de munt met de gevleugelde Victoria herdenkt de overwinningen van Sulla tegen koning Mithridates VI.

Verder is het aardig om te vermelden dat er nauwelijks republikeinse munten zijn met een afbeelding van een driespan (triga). Tweespannen (biga) of vierspannen (quadriga) kom je veel vaker tegen.

De eed van de soldaten

Een heel interessante denarius, en een mooie aanwinst voor mijn collectie.
Het is er weer eens een uit de tijd van de republiek en de voorstelling op de achterzijde is historisch van belang.

Wat zien we hier?
Twee Romeinse soldaten staan ​​tegenover elkaar, de soldaat aan de linkerzijde met baard en zonder harnas, en de soldaat aan de rechterzijde zonder baard en in harnas. Ze houden allebei een speer vast in de linkerhand en met het zwaard in de rechterhand raken ze een varken (offer) aan dat wordt vastgehouden door een knielend figuur.

Het betreft hier de uitvoering van het zogenaamde ‘sacramentum militare’, de eed die door de Romeinse soldaten werd afgelegd waarmee ze trouw zweerden aan de (consul van de) republiek.

De tekst van deze eed werd door schrijver Vegetius vastgelegd:

"Iurant autem milites omnia se strenue facturos quae praeceperit imperator, numquam deserturos militiam nec mortem recusaturos pro Romana republica!"

("Maar de soldaten zweren dat zij getrouw alles zullen uitvoeren wat de commandant gebiedt, dat zij de dienst nooit zullen verlaten, en dat zij niet zullen trachten de dood voor de Romeinse republiek te vermijden!").

De munt is uitgegeven door de muntmeester Veturius. Zijn markering (TI.VET) staat op de voorzijde van de munt, links naast het hoofd van de god Mars.
Vaak werden de munten van muntmeesters voorzien van een voorstelling van een voorouder. Consul T. Veturius Calvinus was een voorouder van deze muntmeester die een vredesverdrag had afgesloten tussen de Romeinen en de Campanians. Mogelijk wordt deze vrede tussen beide partijen uitgebeeld in dit tafereeltje waarbij een varkentje wordt geofferd. In de literatuur worden ook nog andere gebeurtenissen genoemd die reden zouden kunnen zijn voor het slaan van een munt met deze voorstelling.

De medekeizer Maximianus Herculius

Een antoninianus van keizer Marcus Aurelius Valerius Maximianus, zoals zijn volledige naam was, bijgenaamd Herculius. De keizer, gekleed in militair tenue, ontvangt van de god Jupiter een bol met daarop Victoria (godin van de overwinning).

Op de achterzijde van deze munt staat 'CONCORDIA MILITVM'. Dit betekent eendracht (concordia) van het leger (militvm). Eendracht was natuurlijk belangrijk voor een keizer, zeker in de woelige periode waarin deze keizer regeerde.

Deze keizer was van tamelijk lage afkomst. Hij wist zich via het leger op te werken.Toen zijn vriend Diocletianus keizer werd, benoemde hij Maximianus tot medekeizer. Ze verdeelden het keizerrijk: Diocletianus regeerde over het oostelijke deel en Maximianus over het westelijke deel.

Het was een roerige periode voor het Romeinse rijk. Op allerlei plaatsen vielen barbaarse stammen het rijk binnen en tegelijkertijd kwam een aantal volkeren binnen de grenzen in opstand tegen het gezag. Maximianus moest dan ook veel veldtochten houden om de opstandelingen tot rust te brengen. De vele problemen in het rijk brachten de twee keizers ertoe om beiden een onderkeizer aan te wijzen.

Zo ontstond in 293 de tetrarchie, waarbij het rijk werd bestuurd door twee keizers en twee onderkeizers (Caesars). Ze spraken af dat de keizers na twintig jaar regeren zouden aftreden en opgevolgd zouden worden door de Caesars. In 305 traden beide keizers inderdaad af om plaats te maken voor hun opvolgers. Maximianus had echter de smaak van de macht te pakken gekregen en probeerde later nog twee maal om opnieuw keizer te worden. Hij was echter niet de enige die dat wilde, zodat er een onrustige periode volgde met allerlei verschillende troonpretendenten, waaronder ook Maxentius, de zoon van Maximianus.

Marcus Aurelius

Dit is mijn tweede sestertius uit de serie 'goede keizers'. Deze munt heeft een doorsnede van 32 mm en weegt 25,73 gram.

Deze munt komt uit de periode van de zogenaamde adoptiefkeizers, tussen 96 en 180, waarin vijf keizers achter elkaar een of twee zonen als opvolgers adopteerden. Het was tevens een enorme bloeiperiode van het Romeinse Rijk. Het rijk is nooit groter geweest dan ten tijde van deze keizers. De keizers waren zeer bekwame bestuurders en staan daarom bekend als de 'vijf goede keizers'.

Ik had al een mooie sestertius van een andere goede keizer, namelijk Antoninus Pius. Mijn doel is een complete serie goede keizers in sestertii te verzamelen.

Overigens bevindt zich in mijn verzameling ook een sestertius van de zoon van keizer Marcus Aurelius, namelijk Commodus. Hij wordt absoluut niet meer tot de goede keizers gerekend! Keizer Commodus is de geschiedenis ingegaan als een keizer, die in tegenstelling tot zijn vader, het rijk slecht bestuurde (en vooral ook aan anderen overliet....).

Ook de achterzijde van deze munt is interessant.
Hier wordt de godin Providentia afgebeeld. Zij was godin van 'het vooruitzien'. De keizer moet immers altijd oog hebben voor wat het Romeinse volk nodig heeft (een vooruitziende blik). Wat vooral interessant is, is dat Providentia met een staf naar de grond wijst, en dat aan haar voeten een bol ligt. Is dit misschien een globe van de aarde? Dat zou betekenen dat de Romeinen al wisten dat de wereld rond is. Dat is geen rare veronderstelling omdat in de Griekse oudheid al beweerd werd (door Pythagoras en anderen) dat de aarde bolvormig is......

De christenvervolger Diocletianus

Een fraaie follis van deze belangrijke keizer Diocletianus die lang geregeerd heeft (zeker voor de keizers uit deze woelige periode in de Romeinse geschiedenis!). De follis werd ingevoerd door deze keizer en werd uit brons geslagen en met een dunne zilverlaag afgewerkt.

Keizer Diocletianus was van eenvoudige komaf en wist zich, dankzij zijn uitstekende inzicht en organisatorische talenten, op te werken in het leger. Als zijn voorganger Numerianus komt te overleden tijdens een veldtocht (zie elders in dit blog) wordt Diocletianus uitgeroepen tot nieuwe keizer. Nadat Diocletianus weet af te rekenen met de andere troonpretendent, Carinus, is hij alleenheerser over het Romeinse Rijk.

Als hij keizer wordt verkeert het rijk in chaos. Het gaat slecht met de economie en barbaarse volkeren vallen met grote regelmaat binnen. De keizer grijpt in door een aantal belangrijke hervormingen door te voeren. Hij vernieuwt of reorganiseert het leger, het monetaire systeem en het belastingstelsel. De belangrijkste hervorming is de verdeling van het bestuur door het benoemen van een tweede augustus (Maximianus, zie elders in dit blog) en twee opvolgers. De twee keizers en twee Caesars besturen elk een kwart van het Romeinse Rijk. Door deze verdeling kan het rijk effectiever verdedigd en bestuurd worden. Onder Diocletianus verliest Rome haar belangrijke rol als politiek centrum en regeren de vier Romeinse heersers vanuit hun eigen hoofdsteden. Het nieuwe bestuurssysteem van Diocletianus heet de tetrarchie.

Diocletianus maakt ook naam als fanatiek christenvervolger. Hij gaf de christenen de schuld van de teloorgang van het rijk. De vervolgingen zijn zo hevig geweest dat de Oosters-orthodoxe kerk deze nog steeds herdenkt.

Diocletianus doet in 305 na Chr. afstand van de troon, en eist dit ook van de tweede augustus Maximianus. Deze stap is zeer opmerkelijk omdat Diocletianus de enige Romeinse keizer is die vrijwillig afstand heeft gedaan van de troon! Hij trekt zich terug in zijn gigantische paleis in Spalatum, het hedendaagse Split, en leeft daar nog enkele jaren in politieke afzondering.

Antoninus Pius

Een sestertius van keizer Antoninus Pius!

Heerlijk zo'n lekkere dikke munt ( 31mm, 24.77gr). Dit is mijn eerste sestertius van een zogenaamde 'goede keizer'. De afbeelding van Indulgentia op de achterzijde is zeldzaam. Zij is godin en personificatie van de genade of vergiffenis. Haar attributen zijn een patera en een scepter. Hier wordt zij zittend afgebeeld met een scepter om haar linkerarm en een uitgestrekte rechterhand.