De schenking door Hadrianus

Een fascinerend muntje van keizer Hadrianus. 

Op de voorzijde een mooi, gelauwerd, hoofd met een goede baard. Maar het gaat mij natuurlijk om de achterzijde van deze denarius. De keizer heeft hier plaatsgenomen op een stoel op een plateau en geeft een donatie aan een Romeinse burger die zijn toga open houdt om de gift in ontvangst te kunnen nemen. 

Onder het plateau staan de letters LIBERAL AUG III. 

Dit is de herdenking van de derde liberalitas (schenking) door Hadrianus. Het was gebruikelijk dat de keizer een schenking deed aan het volk of aan het leger na een belangrijke gebeurtenis. Waarschijnlijk werd er letterlijk met denarii gestrooid in de straten van Rome om zo goodwill bij het volk te kweken. 

De belangrijke gebeurtenis was de herdenking van de Natalis Urbis (stichting van Rome) op 21 april 753 vChr. Ter viering hiervan werden spelen georganiseerd in het Circus Maximus.

Een mooie kop !

Dit is natuurlijk het karakteristieke hoofd van keizer Septimius Severus. Elders in deze blog kun je het een en ander lezen over deze keizer en zijn familie. 

Op de keerzijde wordt Genius afgebeeld met een patera (een heilige kom) en een dubbele cornucopia (hoorn des overvloeds). 

Genius was een beschermgeest, een hoger wezen, die al het doen en laten van de mens bewaakte en die de mens in lief en leed begeleidde van de wieg tot aan het graf. Ieder mens had zijn eigen genius (de vrouwen hadden een iuno). Het was dus je persoonlijke geest. Doorgaans beschouwde men de genius als een vriendelijke, welwillende, "goede" geest, hoewel soms (in latere tijd) aan iedere mens twee genii, een goede en een kwade werden toegeschreven. Stief iemand, dan hield de genius ook op om te bestaan.

De genius was je goed gezind wanneer je in het leven in volle mate genoot. Je moest je dus niet allerlei geoorloofde genoegens ontzeggen.

De Romeinen waren ook gewend bij hun genius te zweren. "Bij mijn genius!" of ook wel "bij de Penates!" zei men in de zin van: "bij al wat mij dierbaar is." Slaven zwoeren bij de genius van hun heer, en in de keizertijd bij de genius van de keizer. Gewoonlijk werden de genii afgebeeld als mooie jongemannen die ook vaak van vleugels waren voorzien.

Consecratio van Marcus Aurelius

Dit muntje heb ik gekocht vanwege de mooie afbeelding van een adelaar met gespreide vleugels. Zo'n onstuimige adelaar zie je niet vaak op Romeinse munten! Het is ook mooi om te zien hoe de rechtervleugel recht omhoog wijst en precies tussen de letters N en S valt. Dit is met de linkerveugel minder goed gelukt. Deze vleugel raakt de letter R.

Op de keerzijde staan de letters CONSECRATIO. In de Romeinse tijd werd het gebruikelijk om gestorven keizers te vergoddelijken. Ter herinnering hieraan werd door de opvolger vaak een munt geslagen. Dat is hier ook gebeurd. Consecratio betekent de opname van een gestorvene onder de doden. Deze munt herdenkt de vergoddelijking van de keizer Marcus Aurelius door zijn opvolger, keizer Commodus.

Dat het hier om de vergoddelijkte Marcus Aurelius gaat lees je op de voorzijde: DIVVS (= goddelijk) M ANTONINVS PIVS.

De gewone man Macrinus

Een fraai muntje van keizer Macrinus die een voorlopig einde maakte aan de Severische dynastie.

Het bijzondere van deze keizer was dat hij niet uit de senatorenstand kwam, maar een 'gewone' Romein was. Uit een heel arme familie kwam hij overigens niet. Hij hoorde tot de ridderstand en had een juridische opleiding gehad. Macrinus kwam aan de macht door Caracalla te laten vermoorden, om zijn eigen leven te redden. Er was nameljk een profetie verspreid dat hij keizer zou worden. Als Caracalla dit zou horen zou hij zeker om het leven zijn gebracht.

Hij was geen populaire keizer bij de senaat en de soldaten. Verlaging van de soldij en het bevoordelen van ridders boven senatoren droegen bij aan zijn ondergang. Het zat de senaat ook niet lekker dat iemand van lage stand keizer was geworden. Opstandige troepen riepen Elagabalus uit tot keizer en in een veldslag werd Macrinus verslagen en niet veel later vermoord. Ook zijn zoon Diadumenianus werd vermoord. Beide namen werden door de senaat verdoemd (de zogenaamde damnatio memoriae).

De achterzijde van deze munt heeft mooie details. Je ziet de god Jupiter met scepter en bliksem, met naast hem, heel klein, de keizer in toga. De symboliek is duidelijk. De god is veel groter dan de keizer! 

De letters op de achterzijde IOVI CONSERVATORI betekenen: 

Jupiter, de beschermer.

Hieronder nog een gedetailleerd plaatje van god en keizer.

Lucius Verus

Een fraaie denarius van de wat minder bekende keizer Lucius Verus. Hij was Romeins keizer van 161 tot aan zijn dood in 169, samen met zijn adoptiebroer Marcus Aurelius. De troonopvolging van Verus samen met Marcus Aurelius was de eerste keer dat het Romeinse rijk werd geregeerd door meerdere keizers, een steeds vaker voorkomend verschijnsel in de latere geschiedenis van het rijk.

Verus werd na de dood van zijn biologische vader geadopteerd door Antoninus Pius, die zelf werd geadopteerd door Hadrianus. Hadrianus stierf later dat jaar en Antoninus Pius volgde de troon op. Antoninus Pius regeerde tot 161 en werd opgevolgd door Lucius Verus en Marcus Aurelius. Het grootste deel van Verus’ regering bestond uit oorlog voeren met de Parthen dat eindigde in een Romeinse overwinning. Verus stierf in 169, waarschijnlijk door een beroerte. Hij werd vergoddelijkt door de senaat (Divus Verus).

Op de voorzijde van dit muntje staat L VERVS AVG ARMENIACVS.

Dit is de naam van de keizer met de toevoeging augustus (AUG) en de herdenking van zijn overwinning op de Armeniërs (ARMENIACVS). Daarom op de achterzijde de oorlogsgod Mars met speer en schild.

De olifantdrijver

Niet gekocht voor de keizer, maar voor de olifantdrijver! Het is een mooie antoninianus van keizer Philippus I. Hier heb ik meer muntjes van, als ook van zijn vrouw en zoon. De keizer heeft meerdere muntjes uitgegeven ter ere van het 1000-jarig bestaan van Rome. Dit is er vermoedelijk ook eentje hoewel deze munt geen verwijzing geeft naar de ludi saeculares (eeuwfeest) zoals dat bij andere munten wel het geval is.

Op de rug van de olifant zit een zogenaamde mahout (olifantdrijver/trainer) die met een stok de olifant leidt. De olifant staat symbool voor kracht en onverzettelijkheid, en ook voor de eeuwigheid (olifanten worden immers oud). Het dier is daarom populair op Romeinse munten. 

Op de keerzijde staat AETERNITAS AUGG, eeuwigheid van de keizers, oftewel de hoop op een nog eeuwig voortdurend keizerrijk!

Spelen terwijl Rome brandt!

Ik had niet verwacht dat ik deze munt nog eens zou bezitten. Het is een bijzonder gewild type en in een acceptabele kwaliteit moeilijk te vinden. Waarom is deze munt (het is overigens een as) zo gewild?

Munten van Nero zijn sowieso gezocht. Er zitten prachtige stukken tussen, door uitmuntende muntmeesters gemaakt. Nero heeft ook altijd een aantrekkingskracht gehad op mensen die ook maar een beetje geïnteresseerd zijn in Romeinse geschiedenis. Vraag mensen om een Romeinse keizer te noemen en Nero komt zeker voorbij...... 

Wat dit specifieke type zo bijzonder maakt is de figuur op de achterzijde. Het is Apollo Citharoedus, oftewel een beeld van Apollo met cithara (lier). 

Hieronder staat een plaatje van een beroemd beeld, te vinden in het Vaticaan. De figuur wordt afgebeeld met een laurierkroon, een sierlijke mantel en natuurlijk de lier. De mantel is ook op mijn muntje nog goed te zien.

Apollo is de god van de muziek, schone kunsten, poëzie en meer. Dat juist Apollo op de achterzijde staat is daarom niet toevallig. Nero was erg gecharmeerd van Apollo en identificeerde zich graag met deze godheid. Hij trad vaak op met lier voor een weinig kritisch publiek dat soms ook gewongen werd zijn optredens bij te wonen. Heel goed mogelijk dat de figuur op de achterzijde van mijn munt niet Apollo is, maar Nero zelf die muziek maakt. Dit weten we echter niet 100% zeker omdat op de munt zelf (legende) niets over de figuur wordt vermeld.

Wat de munt verder heel interessant maakt, is dat in de oude geschiedenis al over deze munt werd gesproken. Suetonius besprak de munt in zijn keizersbiografieën. Zo schreef hij dat keizer Nero na zijn zogenaamde 'succesvolle' muziekoptredens in Griekenland verschillende standbeelden van hem als lierspeler liet plaatsen en dat ook een munt van de keizer als lierspeler werd geslagen. 

Tot slot ging het gerucht dat de beruchte brand in Rome, die een deel van de stad in as legde, was gesticht door handlangers van Nero zelf, met als doel om ruimte te maken voor het gouden paleis (domus aurea) dat hij wilde bouwen. Het verhaal gaat ook dat hij de lier speelde toen Rome brandde......